Krizin neresindeyiz?

Global finans krizinin, pazartesi gününden itibaren, zirve yaptığı noktada alçalmaya, inmeye başladığını gösterir bulgular oluştu. Salı ve çarşamba gelişmeleri, bu eğilimi izledi. Acaba kriz, dünya yüzeyinde toplam birkaç trilyonluk bir kayıp meydana getirdikten sonra, bunu telâfi etmeye, onarmaya, yükselmeye mi başladı? Bu ihtimal kuvvetli görünüyor ama kesin değildir. Zira benzer buhranlarda çıkış ve inişler biribirini takib edebilmektedir. 2008 evrensel malî krizi de, gene Birleşik Amerika'da çıkıp -genç Türkiye Cumhuriyeti dahil- bütün dünyayı şiddetle vuran 1929-30 felâketinden sonra en şiddetli etkileri yaptı. 80 yıl önceki çapa ulaşmadı. Fakat 1929 krizi, 2 milyar nüfuslu bir dünyada tahribat yapmıştı. Bu defa kriz, 6.5 milyar nüfuslu ve o zamana oranla çok zenginleşmiş bir dünyayı vurdu. Oluşturduğu zarar ve gerileme büyüktür. Krizden önceki çizgiyi elde edebilmek için birkaç yıla yayılan bir zaman dilimine ihtiyaç gerekebilir. Bu hafta, hacim bakımından dünyanın en büyük borsası New York'ta ve dünya ikincisi Tokyo borsasında, bunları izleyen diğer Avrupa ve Asya borsalarında, dip çizgisinden yüzde 10-15'lere varan ve geçen iyileşmelerin gerçekleştiği görüldü. Avrupa Birliği'nin toplam 2.5 trilyon dolarlık bir iyileştirme fonuna karar vermesi, ABD'yi takviye etti. Başka bir coğrafyadaki Birleşik Arap Emirlikleri bile iyileşme için 33 milyar dolar ayırdı. Çin, böyle bir fona karar verdi, miktarını henüz açıklamadı. Rejimleri, bünyeleri, önemleri biribirinden çok farklı, hattâ biribirine zıt devletlerin, hiçbir konuda olmadığı kadar, krizi def etmekte birleşmeleri, ekonominin evrenselliğine kanıttır. Finans krizi dışındaki felâket istidadı taşıyan konularda da bu derecede global (evrensel, cihanşümûl) bir idrâk seviyesi, henüz bir hayalden ibarettir.