Pa­pa'nın te­lâ­şı

Pa­pa 16. Be­ne­dic­tus, tam Er­me­nis­tan Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı Nal­band­yan Tür­ki­ye'de iken bom­ba­yı pat­lat­tı. İl­gi­li Va­ti­kan kar­di­na­li, Türk­le­rin Er­me­ni­le­re 1915'te soy­kı­rım yap­tık­la­rı­nı söy­le­di. Pa­pa'nın te­lâ­şı açı­ğa çık­tı. Geç­miş­te­ki in­ce Va­ti­kan dip­lo­ma­si­si­nin ma­zi­ye ka­rış­tı­ğı an­la­şıl­dı. Ka­ba it­ham­la­ra baş­lan­dı. Türk-Er­me­ni ya­kın­laş­ma­sı­nın en­di­şe uyan­dır­dı­ğı bel­li ol­du. Er­me­ni­le­rin ço­ğun­lu­ğu Gre­gor­yan Or­to­doks, önem­li bir azın­lık Ka­to­lik ve kü­çük bir azın­lık Pro­tes­tan'dır. Va­ti­kan po­li­ti­ka­sı, Or­to­doks­la­rı han­gi mil­let­ten olur­lar­sa ol­sun­lar et­ki­le­mek ve Ka­to­lik ege­men­li­ği­ni art­tır­mak­tır. Vak­tiy­le Pa­pa, Or­to­doks­lu­ğu yut­mak üze­re iken (Aya­sof­ya'da bir kar­di­nal ta­ra­fın­dan Ka­to­lik âyî­ni bi­le ya­pıl­dı. Fâ­tih Sul­tan Meh­med'in, ci­han dev­le­ti po­li­ti­ka­sı ge­re­ği Ro­ma im­pa­ra­to­ru sı­fa­tı ile Oto­doks Ci­han Pat­ri­ki'ni ve Or­to­doks mez­he­bi­ni hi­ma­ye­si­ne al­ma­sı, Pa­pa'ya ve Ka­to­lik mez­he­bi­ne bü­yük dar­be ol­du. Av­ru­pa ta­ri­hi­nin akı­şı­nı de­ğiş­tir­di. Fe­ner'de otu­ran Pat­rik'in 200 dev­let ta­ra­fın­dan ta­nı­nan sı­fat­la­rı­nı red­det­mek, Eyüp kay­ma­ka­mı­nın em­rin­de bu­lun­du­ğu­nu id­di­a et­mek, Fâ­tih'in ve Ata­türk'ün izin ver­di­ği okul­la­rı­nı ka­pat­mak tav­rı­mız, Türk et­kin­li­ği­ni kı­rı­yor ve Tür­ki­ye'ye bü­yük za­rar ve­ri­yor. Biz­den çok iyi ta­rih bi­len Pa­pa, Na­zi genç­lik ör­gü­tün­de­ki he­ye­can­lı gün­le­ri­nin ver­di­ği nos­tal­ji ile, te­lâ­şı­nı sak­la­ya­ma­dı. Or­to­doks Ci­han Pat­ri­ki'nden son­ra Eç­mi­ad­zin Pat­ri­ki'nin de Tür­ki­ye'ye ya­kın­laş­ma ih­ti­ma­lin­den deh­şe­te ka­pıl­dı. Doğ­ru­su 16. Be­ne­dic­tus, dün­ya ba­rı­şı­na ya­rar­lı dav­ran­ma­dı. İki ta­ra­fı kış­kır­ta­rak hu­su­me­ti can­lı tut­mak is­te­di. Geç­mi­şi soy­kı­rım­lar­la do­lu En­gi­zis­yon Hı­ris­ti­yan­lı­ğı'nı unut­tu. Biz Türk­le­ri suç­la­dı. Bü­yü­kel­çi tea­ti et­ti­ği­miz Va­ti­kan Dev­le­ti ile iliş­ki­le­ri­mi­ze göl­ge düş­tü. Biz Pa­pa'yı, tür­lü men­fa­at­le­rin pe­şin­de­ki so­rum­suz Ba­tı po­li­ti­ka­cı­la­rın­dan da­ha bil­ge sa­nır­dık.