Savaşın karakteri
Orta Doğu'nun geniş çaplı bir mezhep savaşına sürüklenmesi ihtimali, beklenebilecek en berbat gelişmedir. Irak'ta Şii-Sünnî karşıtlığından sonra şimdi Lübnan'da Şii Hizbullah'ın üste çıkması, dünyanın dikkatini çekti. 8 yıl süren dehşetli İran-Irak savaşı, iki devletin savaşı idi. İki tarafın Arap, Kürt, Türkleri, kendi devletleri için vuruştular. Iraklı Şii Araplar, Şii İran'la kıyasıya dövüştüler. İran'ın Arap azınlığı Irak'la candan çarpıştı. İki tarafta da Kürt ve Türk (Türkmen ve Azeri) vardı. Hepsi, mensup bulundukları devletin sadık askerleri oldular. Değil mezhep, ırk mensubiyeti bile rol oynamadı. Irak Devleti ile İran Devleti arasında bir savaştı. Bugün mezhep ve ırk mensubiyeti, devlet kavramını aşmak tehlikesini oluşturacak derecede kuvvetlendi. Bilhassa Şii mezhebi çok öne çıktı. Irk ve mezhep faktörleri güçlenirse, devlet otoritesinin gerileyeceği âşikârdır. İran'da Şiilik tam iktidardadır. Suriye'de ise yüzde 10'dan az bir Şii azınlık iktidarda bulunuyor. Lübnan, Suriye işgalinde idi. Suriye gitti. Hizbullah geldi. Hizbullah, açık seçik İran'a bağlıdır. İran tarafından finanse ediliyor, silâhlandırılıyor ve politikası belirleniyor. Hâsılı İran, epey sağlam şekilde Doğu Akdeniz'e yerleşti. Daha hafif ifade ile Doğu Akdeniz'de büyük nüfuz kazandığı şeklinde söylenebilir. İran, Sünnî olan Filistinli Araplar için İsrail ve Amerika ile çekişiyor. Arap devletleri Filistin'e, İran derecesinde ilgi göstermiyor, dengeleri bozmamaya dikkat ediyorlar. Hükûmetimize gelince, Filistin ve Lübnan meselelerini Arap meselesi olmaktan öte, daha fazla Müslüman meselesi şeklinde algılıyor. Müslüman devletlerini konuya angaje etmek istiyor. Arapların boşluğunu dolduruyor. Araplar ise, İran gibi Türk'ün karıştığı her meseleye soğuk yaklaşıyorlar. Bu karmaşadan olumlu sonuçlara gitmenin son derecede zor olduğunu herkes teslim ediyor. Amerika'ya göre çözüm, zoraki hâle gelmiş dengeleri tamamen bozup yeni bir düzenlemeye gitmek şeklindedir. Ama böyle bir çözüm, ancak çok daha boyutlu gelişmelerden sonra mümkündür.