Türkmenistan

Türkmenistan Cumhuriyeti, Türkiye'nin yarısından büyük (448.100 km2). Nüfusu ise ancak 5 milyon. Yarısı şehirlerde yaşıyor. Yüzde 93 Sünnî-Hanefî Türk. Kişi başına satınalma paritesi 8.000 dolar ise de bu meblağ halka pek yansımıyor. Hayat kalitesi bakımından dünya devletleri arasında Türkiye 96., Türkmenistan 87., Kazakistan 76. sırada gösteriliyorsa da bu husustaki hesaplamalar daha yeni başladı. Hesaplamalarda yüksek hatalar bulunabiliyor. Sovyetler'den ayrılan 8 Hristiyan (5 Ortodoks, 1 Katolik, 2 Protestan) devlet az çok demokrasiye geçebildi. 3'ü bugün AB ve NATO üyesi bile oldu (Katolik Litvanya ile Protestan Letonya ve Estonya). 6 Müslüman (5 Sünnî-Hanefî, 1 Şîî-Câferî) eski Sovyet cumhuriyeti ise hâlâ şahıs yönetimindedir. Bunlardan 5'i Türk cumhuriyetleridir: Tarihî Batı Türkistan'ı oluşturan, Hazar Ötesi'nde Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ile Hazar batısında, Güney Kafkasya'nın doğu kesimindeki Azerbaycan... Demirel, Türk cumhuriyetleri başkanları ile her görüşmesinde onlara demokrasi telkin ederdi. İktidar istisnasız bütün devletlerde, muhalefet ise yalnız demokrasilerde vardır derdi. Türkmenistan'ın dış politikası Birleşik Amerika ile Rusya arasında denge bulmak esasına dayandı. Türkiye ile ilişkilerde olabildiğince dikkatli davranıldı. Demokrasiye gelince, zor bir iş. Bütün Müslüman devletler arasında yalnız Türkiye başarabildi. Elhamdülillah artık Kopenhag kriterlerini bile aştık ama, kolay olmadı. Hâlâ kolay değil. Halbuki bir Avrupa devletiyiz. 1920'ye kadar başkentimiz Avrupa'da idi. 1908'de hürriyet ve meşrûtiyet dediğimiz anayasalı taçlı demokrasiye bile geçtik ama pek uygulayamamıştık. Türkmenistan'ın Merv şehri, Sultan Sancar zamanında Selçuklu cihan devletinin taht şehri de oldu. O ve bize Anadolu kapısını açan büyükbabası Sultan Alp Arslan, Merv'deki şahane türbede gömülüdür ki Türkiye restore ettiriyor. Türkmenbaşı, Osman Gazi'nin atalarının 1070'lerde bugünkü Türkmenistan'dan Anadolu'ya gelip Osmanlı cihan imparatorluğunu kurduklarını biliyordu. Muhtemelen Ertuğrul Gazi'nin büyükbabasının büyükbabası, bir Kayı oymağının başında Anadolu'ya gelmiştir. Vaktiyle neler yapmışız... Bugün de yapabiliriz.