Yüce Divan

Anayasa Mahkemesi gibi Yüce Divan da, bütün belli başlı devlet kurum ve kuruluşlarımız gibi, Osmanlı döneminde kuruldu. Bütün müesseseler gibi her devirde gelişerek günümüze geldi. 1839'da Meclis-i Vâlâ, 1854'te Meclis-i Âlî-i Tanzîmât, 1868'de Şûrâ-yı Devlet Tanzîmât Dâiresi, saltanatın sonuna kadar, çıkarılan yasaların -imparatorluğun anayasası durumundaki- 1839 Tanzîmât ve 1856 Islahât Fermanları hükümlerine aykırılıklarını kontrol ediyordu. Dîvân-ı Âlî (Yüce Divan) görevini yapıp nâzırları (imparatorluk bakanlarını) yargılamak yetkisindeydi. İmparatorluğun son Tanzimat Dâiresi reisi, bugünkü adıyla Anayasa Mahkemesi başkanı büyük hukukçu, bestekâr ve müzikolog Hüseyin Sâdeddin Arel'dir. Bütün meşruiyetlerin kaynağı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin, bir eski başbakanı Yüce Divan'a göndermesi ise, tarihimizde ilktir. Zira ne imparatorluk, ne cumhuriyet dönemlerinde hiçbir başbakan Yüce Divana sevk edilmedi. (Sadrâzam Midhat Paşa'nın muhakemesi Yüce Divanda değil, âdî suçla suçlandığı için cinayet -bugünkü ağır ceza- mahkemesinde yapıldı ve Menderes için bir acayip mahkeme kuruldu.) Yargı safhasında geçmiş bir konuda, olumlu veya olumsuz fikir yürütemeyeceğimiz için, sadece tarihî kökeninden ve bugünkü gelişmeden söz edebiliyoruz. Bütün devletlerde, hele demokrasilerde bir eski başbakanın Yüce Divanda yargılanması çok önemli bir olaydır. Türk politik hayatına muhakkak etkileri olacaktır. Demokrasi tarihimizde her zaman anılacaktır. Yüce Divan kararlarının temyizinin bulunmadığını hatırlatıyorum. Hâsılı bir konu oluştu ki, yıllarca üzerinde durulacaktır. Türkiye Büyük Millet Meclisi yargıya giremeyeceği için (zira siyasî partiler kendi istikametlerinde oy kullanırlar), dosyanın yüksek yargıya gönderilmesi çaresizdi. Biri başbakan epey hükûmet üyesinin Yüce Divana sevk edilmesi, Avrupa Birliği ile müzakerelere başlayacağımız döneme rastladı.