Büyük amiralin şiirleri gün yüzünde! Seydî Alî  Reis’in kayıp "Divan’ı Paris’te bulundu

MURAT ÖZTEKİN - Meşhur Türk amirali Seydî Alî Reis’in kayıp “Divan”ı gün yüzüne çıktı. 1500’lü yılların ortasında “Kâtibî” mahlasıyla şiirler kaleme alan Osmanlı denizcisinin bir divana sahip olduğu kaynaklarda geçiyor ama nerede bulunduğu bilinmiyordu.

Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nusret Gedik, kayıp eseri Paris’teki Fransa Millî Kütüphanesinde yer alan iki ayrı mecmuanın içerisinde tespit etti. Geçtiğimiz yıllardaki araştırmaları neticesinde mecmuadaki Kâtibî mahlaslı şiirlerin Seydî Alî Reis’e ait olduğunu belirleyen Doç. Dr. Gedik, eseri tahlil ederek akademik dünya ve okuyucularla buluşturdu. “Kâtibî Dîvânı” adlı kitap, Yeditepe Yayınları etiketiyle raflarda yerini aldı. 

Katıldığı Hint seferlerinde Portekizlilerle yaşadığı çarpışmadan sonra Hindistan’dan İstanbul’a uzanan büyük bir macera yaşayan ve bir müddet esir tutulan Seydî Alî Reis’in şiirlerinde gurbet temasının önce çıktığı görüldü. 

FRANSA’YA GÖTÜRÜLMÜŞ

Eser hakkında Türkiye gazetesinin sorularını cevaplayan Doç. Dr. Gedik “Avrupalılar, Türkiye’deki kıymetli eserleri ülkelerine götürmüşler. Fransa Millî Kütüphanesinde bulunan katalogları tararken, kıymetli iki divan mecmuasında ‘Kâtibî’ mahlasıyla yazılmış şiirler olduğunu gördüm. Ancak bu şiirler İranlı meşhur Kâtibî’ye ait değildi; çünkü Türkçeydi. Diğer kaynaklardaki meşhur şiirleriyle karşılaştırarak ‘Divan’ın Seydî Alî Reis’e ait olduğunu tespit ettim” diyor. 

Eseri büyük Türk denizcisinin yazdığında şüphe olmadığını savunan Gedik, şu ifadeleri kullanıyor: Bu divan kesinlikle Türk amiraline ait. Büyük denizci ‘Seydî Gazi’ ve ‘Alî’ gibi ifadelerle de kendisini anıyor; şiirlerinde hayatına dair bilgiler veriyor. Mesela eserde yer alan bir şiirinde kendi yaptırdığı konağın tarihini ebced’le not düşüyor. Bir başkasının bilemeyeceği bu detaylar, Divan’ın Seydî Alî Reis’e ait olduğunu ispatlıyor.

Ancak Seydî Alî Reis’in Divan’ının kendi elinden çıkan nüshasının nerede olduğu da bir araştırma konusu. Eseri aradığını söyleyen Nusret Gedik “Mecmuaya derkenar olarak yazılan Divan, 40 varak yani seksen sayfaya tekabül ediyor. Eserin bizzat Seydî Alî Reis’in kaleminden çıkan ‘müellif nüshasını’ ise hâlâ arıyorum. İnşallah bir şekilde günümüze ulaşmıştır” ifadelerini kullanıyor. 

16. ASIR TÜRKÇESİNİN GÜZEL BİR ÖRNEĞİ

Doç. Dr. Nusret Gedik, Seydî Alî Reis’in “Divan”ı hakkında şu edebî değerlendirmelerde bulunuyor: Divan, 16. yüzyıl Türkçesinin güzel bir örneği. Samimi ve sade bir dili var. Eserden Seydî Alî Reis’in devrine göre orta hâlli bir şair olduğunu anlıyoruz.16. yüzyıl Osmanlısından şiir o kadar önemli ki hemen hemen okumuş herkes şiirle iştigal ederdi. Seydî Alî Reis de hem gençlik yıllarında kâtip olması hem de böyle bir iklimde yetişmesi sebebiyle şiire yönelmiş. Yaşadığı maceranın da şiirlerinde etkisi olmuş. Dönemin divan şairlerinde pek rastlanmayacak şekilde gurbet temasını işlemiş.