Hattın güzelliği resimle buluştu! Mustafa Cemil Efe'den sanata yeni bir soluk

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Mustafa Cemil Efe, klasik hat sanatını kendine has tekniklerle geliştiren isimlerden biri… Tiyatro ve sinemada aradığı ruhu bulamayıp genç yaşta hat sanatına yönelen Efe, antika tablolara yaptığı eserlerinin yanı sıra son zamanlarda hat ile figürsüz resmi buluşturduğu çalışmalarıyla da dikkat çekiyor. Usta sanatçı, son sergisi “Tecelli”yi 18 Aralık’a kadar Saray Koleksiyonları Müzesi Dolmabahçe Sanat Galerisi’nde sanatseverlerle buluşturuyor. Biz de bu vesileyle kendisiyle bir araya geldik…

Konya’da güzel sanatlarda okurken hat sanatına gönül vermişsiniz. Günümüzde Konya’nın ayrı bir hat ekolünden söz etmek mümkün mü? 

Selçukludan gelen ayrı bir ekol var gibi görünüyor ama aslında hocam Fevzi Günüç ve Hüseyin Öksüz gibi Konya’daki sanatçılar, İstanbul’da eğitim almışlar. Hepsi Hamit Aytaç silsilesinden geliyorlar. Doğrusu ayrı bir sanatsal üslup meydana getirmediler. 

YAZILARIN GÜZELLİĞİ NAMAZDA BİLE AKLINIZDA KALIYOR

Peki, sizin de taşınarak sanatınızı icra ettiğiniz İstanbul, Osmanlıda olduğu gibi dünyada hat sanatının kalbi olma özelliğini devam ettiriyor mu?

İstanbul’un bu özelliği devam ediyor. Koleksiyoncular burada ve sanat hayatın içinde. Şehrin camilerindeki yazılar da bizim için çok büyük ders mahiyetinde. Özellikle Nusretiye Camii, Atik Ali Paşa Camii ve Sokullu Mehmed Paşa Camii böyle. Bir hat sanatçısı olarak bazen orada namaz kılarken bile yazıların güzelliği aklınızdan çıkmıyor!

(Mustafa Cemil Efe, sorularımızı cevapladı.)

Eskileri görüp tekrar etmeden gerçek sanatçı olunmuyor. Resimde de röprodüksiyon var. Peki, bir hat sanatçısı, kendi üslubunun oluştuğunu nasıl hissediyor?

Bunu herhâlde ölene kadar hiç hissedemeyeceğim. Fakat insanlar sizin eserlerinize baktığında “bu falanca zatın yazısıdır” diyorsa galiba üslubunuz oluşmuştur. Yine de bu sanatın ucu bucağı yok. Zaten kaleme aldığınız mukaddes yazılardaki mana o kadar büyük ki sanatçı olarak daha büyük bir şey yapmanız mümkün değil. Yani onun altında eziliyor olmanız lazım. 

ZAMAN İÇİNDE ZAMAN ORTAYA ÇIKIYOR

Hat sanatçılarını farklı kılan şey, yazdıklarıyla kurduğu o münasebet sanırım... Yanılıyor muyum? 

Hat İslam’la özdeşleşmiş bir sanat. Dolayısıyla manaya hizmet eden bir sanatçı olarak siz de başka bir hâle bürünüyorsunuz. Öte yandan hatta, günde sekiz saat size yetmiyor. Allah’ın size zaman içerisinde zaman yaratması için dua etmeniz gerekiyor. Ben de bazen zamanın benim için genişlediğini hissediyorum.

'RESİM HATTI' İNSANLARI BAĞLADI

Son serginiz “Tecelli”ye gelirsek… Bu, neyin tecellisi?

Allahü tealanın tecellisi… Tecelli haktır, mahiyet meçhuldür. Allahü teala her an her şeye tecelli etmektedir. Sanatkâr da onun tecellisi ile ortaya sanat eseri çıkarıyor. Fakat bu sanat eseri acaba izleyiciye nasıl tesir edecek? Bunu bilmiyoruz.  

Sergide klasik yazıların yanında resimle hattı bir araya getiren eser de var. Bu, ilk sizin denediğiniz bir şey mi?

Evet, son zamanlarda resimle hat karışımı eserler de yazıyorum. Tabii, hattın ana temasına hiç zarar vermeden bunu yapıyorum. Buna resim değil, belki “resim hattı” diyebiliriz. Bunu öylesine yapmıyorum. Eserdeki manayı fırça darbeleriyle de göstermek istiyorum. Öte yandan bu üsluptaki eserlerimin, “seküler” dediğimiz farklı dünyalardan birçok insanı hüsnü hat sanatına çektiğini gördüm. Sanat çevrelerinden insanlar bunu ilk defa benim yaptığımı söylüyorlar ama mutlaka daha evvel birileri denemiştir.

Picasso gibi bazı Batılı ressamların gözünde hat, çok önemli. Siz hat ve resmi nasıl kıyaslıyorsunuz? 

Sonsuz istif ve kompozisyon imkânı üzerinden değerlendirirsek bence dünyada en üstün sanat, hat sanatı. Bugün resimde sanki bir tıkanma gerçekleşmiş hâlde; devamlı bir yenilik aranıyor. Fakat hat, yazı sanatı olduğu için böyle bir tıkanma söz konusu bile değil.

ALMAN RESSAMIN ÇERÇEVESİNE TÜRK HATTI

Antika çerçeveler içine yazdığı eserlerini anlatan Mustafa Cemil Efe: “Sergide çok özel hikâyesi olan çerçeveler var. Mesela Alman ressam Kaiser, 18. yüzyılın soylu ailelerini portreleştirmiş. Onun bir resmini çıkarıp sakladım ve yerine hat sanatı yaptım. Şu anda elimizde beş yüze yakın antika çerçeve var. Boş çerçeve toplamaya devam ediyoruz.”