Doktorlar yapay zekâya danışman olacak

ÖMER TEMÜR'UN HABERİ -  YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı) için geri sayım başladı. Milyonlarca öğrenci haziran ayında hayallerini süsleyen meslek için ter dökecek. Hiç kuşkusuz tıp bu mesleklerin en başında geliyor. Ancak ne dünya eski dünya, ne de tıp eski tıp. Teşhis, tedavi, ameliyat... Yapay zekâ ve robotlar her yerde. Peki yakın gelecekte doktoların rolü ne olacak? Doktorlar yerini yapay zekâlı robotlar mı bırakacak? Tıp fakülteleri tercih edenleri mezun olacaklarında neler bekliyor? Üroloji uzmanı Doç. Dr. Mehmet Yıldızhan ile yapay zekâ çağında tıbbı ve doktorların geleceğini konuştuk.   

Öncelikle şunu sormak istiyorum. Dijitalleşme sağlık sektörünü nasıl etkiliyor?

Dijitalleşme, hastaların sağlık verilerini analiz etmeyi, etkin bir şekilde yönetmeyi, hastaların tedavi süreçlerini daha iyi anlamamızı ve kişiselleştirilmiş tedavi oluşturmamızı sağlıyor. Mesela e-Nabız, tekrarlayan tetkik yapılmasını engellerken, telemedicine hasta ve sağlık uzmanları arasında mesafe engelini kaldırıyor. Böylece sağlık uzmanları hastanın sağlık durumunu evde veya seyahat hâlindeyken izleyebiliyor. Dijitalleşme, ilaç geliştirme süreçlerini hızlandırabilir, etkili tedavilerin keşfedilmesine yardımcı olabilir. Ancak, bu avantajlarla birlikte veri güvenliği alanındaki risklerin dikkate alınması gerekiyor.

ROBOTLAR 10 BİN AMELİYAT YAPIYOR

Merak ediyorum, hastanelerde robot kullanım oranı nedir? 

Ülkemizde yılda 6 milyon civarında ameliyat yapılıyor. Aktif olarak kullanılan 42 adet robotik cerrahi sistem var. Bu sistemler ile yılda yaklaşık 10 bin ameliyat yapılıyor. Açık cerrahi sayılarıyla kıyaslandığında oldukça az bir oran. 

Tamam, robot kullanmak iyi bir şey ancak hiç riski yok mu? 

Robotlar sayesinde ameliyatlar oldukça küçük kesiklerle yapılıyor. Ameliyat sonrası ağrı daha az oluyor, hastalar daha erken ayağa kalkıyor. Ameliyatta kan nakli neredeyse hiç gerekmiyor. Araştırmalar göre robotik cerrahinin başarı oranı yüzde 90 ile yüzde 98 arasında. Özellikle üroloji, jinekoloji, kalp ve damar cerrahisi gibi alanlarda robotik cerrahinin başarı oranları çok yüksek. Robotik cerrahideki risk ise geleneksel cerrahiye benzer seviyelerde. Bazı çalışmalarda, robotik cerrahideki komplikasyon ve hata oranlarının yüzde 1-5 arasında olduğu rapor edilmiş. Komplikasyonlar genellikle robottaki arızadan veya cerrahın tecrübe eksikliğinden kaynaklanıyor.

AMELİYATLAR UZAKTAN OLACAK

5G ve 6G ile robotik cerrahi de neler değişecek? 

5G ve 6G ile cerrah ve robot arasındaki gerçek zamanlı bir iletişim sağlanacak. Böylece cerrahlar hastadan kilometrelerce uzakta olsalar bile uzaktan erişim yoluyla robotik cerrahiyi gerçekleştirebilecek. Hindistan’da 2019 yılında 32 kilometre uzaktaki mesafede bulunan bir cerrah, kalp ameliyatı yaptı. Yine Çin’de 5G teknolojisi kullanılarak uzaktan erişim ile bir köpek ameliyat edildi. 

Yapay zekâ bu işin neresinde olacak?

Yapay zekâ cerrahi işlemlerin her aşamasında olacak. Yapay zekâ algoritmaları ameliyat öncesi simülasyonlar yaparak, en uygun yaklaşımın belirlenmesine, cerrahi plan yapılmasına ve cerrahın karar vermesine yardımcı olacak, oluyor. Robotun hassas hareketlerini ve navigasyonunu gerçek zamanlı olarak kontrol edilmesinden tutun da  ameliyat sırasında toplanan sensör verileri, görüntü ve diğer bilgilerin analiz edilmesine kadar. Bu analizler, cerrahın performansının değerlendirilmesi, komplikasyon tespiti ve iyileştirme önerilerinde kullanılabilir. Ayrıca yapay zekâ, makine öğrenimi ile sürekli öğrendiği için robotik cerrahi uygulamalar daha da gelişecek. 

DANIŞMANLARA DÖNÜŞECEKLER 

Peki gelecekte doktorlara ihtiyaç olacak mı? 

Gelecekte doktorlara olan ihtiyacın değişeceği ancak tamamen ortadan kalkmayacağı görüşündeyim. Yapay zekâ tabanlı karar destek sistemlerinin gelişmesiyle, basit vakalar için doktorların rolü azalabilir. Hastalığı tespit etme, semptomları değerlendirme ve uygun tedavi yöntemlerini önerme gibi işlevlerde yapay zekâ daha etkin rol oynayabilir. Ancak, karmaşık vakaların değerlendirilmesi, nadir hastalıkların tanınması ve kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımları için hâlâ doktorların uzmanlığına ihtiyaç duyulacaktır. Diğer yandan robotik cerrahi ve yapay zekâ destekli sistemler, cerrahi işlemlerde giderek daha aktif rol alacaktır. Doktorların rolü, robotik sistemleri kontrol etmek, kritik aşamaları yönetmek ve en uygun tedavi yaklaşımını belirlemek şeklinde değişecektir. Sonuç olarak, doktorlar gelecekte daha çok danışman, koordinatör ve yönetici rolünü üstlenecektir. Ancak, tıbbi uzmanlık ve insan değerlendirmesi her zaman önemini koruyacaktır. 

Mesleğin geleceğini göz önünde bulundurursanız gençlere doktor olmalarını önerir misiniz?

Bu oldukça önemli ve karmaşık bir konu. Tıp alanındaki teknolojik ilerlemeler, doktorların rolünü ve yetkinliklerini değiştirecek olsa da insan faktörünün önemi her zaman devam edecektir. Doktorların eğitim, araştırma ve halk sağlığı alanlarındaki rolleri önemini koruyacaktır. Doktorluk mesleğinin geleceği, teknolojik gelişmeler, sağlık politikaları ve toplumsal değişimler gibi birçok faktöre bağlı. Ancak, nitelikli sağlık hizmeti sunmada insan faktörünün öneminin devam edeceği görülmektedir. Bu nedenle, gençlere doktor olmayı önerirken, hem meslekteki değişimleri hem de mesleğin insani yönünü göz önünde bulundurmak önemlidir.

HASTA ZARAR GÖRÜRSE KİM SORUMLU OLACAK?

Robotların ameliyat ettiği bir hasta zarar görürse sorumlu kim olacak; hastane mi, doktor mu, robot mu?

İleri düzeydeki robotların ameliyatlarında sorumluluğun kime ait olacağı konusu oldukça karmaşık bir hukuki ve etik meseledir. Bu durumda hastane, robotik cerrahi sisteminin temini, kurulumu, bakımı ve güvenliğinden sorumludur. Doktor, robotik sistemin kullanımı, karar verme süreçleri ve komplikasyonların yönetiminden, hastaya yönelik tıbbi değerlendirme, teşhis ve tedavi kararlarından sorumlu tutulacaktır. Robotun yazılım ve donanımındaki hatalardan ise üretici ve geliştirici firmalar sorumlu olacaktır. Robotun otonom kararları, hataları veya arızaları, hastanın zarar görmesine sebep olabilir. Sonuç olarak, hastanın zarar görmesi hâlinde sorumluluk, hastane, doktor ve robot üreticisi/geliştiricileri arasında paylaşılacaktır. Ancak her vaka kendi özel şartları içerisinde değerlendirilecek ve sorumluluğun dağılımı hukuki süreçlerde belirlenecektir. Etik, hukuki ve teknolojik boyutların tümü dikkate alınarak, adil ve uygun çözümler bulunması gerekecektir.