İsa Karakaş

Çalışanların statüsüne göre kurulan sosyal güvenlik kurumları (işçilerin-SSK, memurların-Emekli Sandığı, esnaf ve diğer bağımsız çalışanların-Bağ-Kur, banka ve meslek odaları çalışanları) “Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı”na devredilerek ortadan kaldırılmıştır. Ancak yeni kurulan SGK bünyesinde de statüye dayalı farklı hak ve yükümlülükleri olan çok sayıda sigortalılık çeşidi bulunmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamasında değişik emeklilik çeşitleri bulunmaktadır. Daha önceki yazılarımızda da izah ettiğimiz yaşlılık sonucu normal emeklilik, yaş haddinden emeklilik, engelli emekliliği, iş kazası emekliliği ve malulen emeklilik gibi...

SGK uygulamasında teşvikler ve işsizlik sigortası primleri hariç normal SSK’lılar ile Bağ-Kur’lular için ödenmesi gereken en az aylık prim tutarı 882,65 TL’dir.

Gazetemize en çok gelen soruların çoğu; stajyer olarak çalışmış olanların bu çalışmalarının emekliliğe sayılıp ne zaman erken emekli olacakları ile ilgili.

“Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında yeni bir "Torba Kanun" hükûmet tarafından TBMM’ye sevk edildi. Torba Kanun Yükseköğretim adı altında gönderilmesine rağmen çalışma hayatı ile ilgili yeni düzenlemeler içermektedir. Bu düzenlemelere bakıldığında bazı mağduriyetlerin giderilmeye çalışıldığı görülmektedir.

Son 15 yılda gerçekten çalışanlara birçok hak verildi. Kadınların özellikle de annelerin çalışma hayatına daha kolay girmesine yönelik birçok kolaylıklar sağlandı. En son verilen yeni haklardan biri de yarım zamanlı çalışma hakkıdır.

Ölen sigortalının hak sahipleri arasında bulunan erkek çocukların durumu eş ve kız çocuklarına göre özellik arz etmektedir. Erkek çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi için öğrenci değilse 18, orta öğrenim yapması hâlinde 20, yüksek öğrenim yapması hâlinde 25 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir.

SGK, genel sağlık sigortası uygulaması kapsamında tüm işçiler, esnaf ve sanatkârlar, şirket ortakları, iş yeri sahipleri, memurlar ve sözleşmeliler, 18 yaşından küçük tüm çocuklar, 65 yaş aylığı alanlar, gaziler, harp malullüğü aylığı alanlar, yeşil kartlılar ile diğer kişilerle birlikte neredeyse toplumun tamamına sağlık hizmeti vermektedir.

Çalışma hayatında bazı dönemlerde Bağ-Kur, bazı dönemlerde SSK veya Emekli Sandığı kapsamında farklı statülerde çalışmış çok sayıda vatandaşımız bulunmaktadır.

Yargıtay’a intikal eden olayda; işçi, gözlük ticareti yapan bir iş yerinde satış elemanı olarak çalışmaktadır. Mağazaya gelen annesinin arkadaşı olduğu için tanıdığı bir müşteriye işverenin bilgisi ve izni olmaksızın fatura kesmeden 3 adet gözlük verilmesini sağlaması nedeniyle iş yerinden kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödenmeden işten atılmıştır.

Polis olmak isteyenler ile hâlen polis öğrencisi olan okurlarımız, sosyal güvenlik konusunda gazetemize birçok soru yöneltmektedir. Bu konuda fazla bir yazı bulunmadığından polis öğrencilerin soruları doğrultusunda bu yazıyı kaleme aldık.

Bilindiği üzere 31 Mart 2019 tarihinde yerel yönetim seçimleri yapılacak. Hâl böyle iken çok sayıda muhtar ve belediye başkan adayı slogan arayışına girdi.

1 Ocak 2019 tarihinden itibaren geçerli olacak asgari ücrette, yüzde 26’yı aşkın artış yapıldı. Bu artış nedeniyle işverenlerin mağdur olmaması ve istihdamın desteklenmesi amacıyla aynı tarihten itibaren iş yerlerinde çalışan işçi başına asgari ücret desteği de başladı.

Çalışanların hastalanması hâlinde istirahat raporu almaları son derece insani bir durumdur. Ancak sırf işten kaytarmak için sık sık rapor alarak bu hakkı istismar etmek etik değildir.

Hükûmet son dönemlerde döviz kuru dalgalanması, ekonomik kriz, daralma ya da sektörel kriz gibi gerekçe ve bahanelerle işten çıkarmaların önüne geçmek için iş yerindeki faaliyetini durduran ya da ara vermek zorunda kalan işverenleri rahatlatmak için sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlanmasını amaçlayan kısa çalışma uygulamasını kolaylaştırdı.

Çalışanların en büyük problemlerinden biri de ücret, fazla mesai ve diğer kazançları ile çalışma gün sayılarının SGK’ya eksik bildirilmesi veya hiç bildirilmemesidir.

SGK, birden çok riske karşı güvence sağlamaktadır. Bu risklerden biri de çalışanların yaptıkları işten dolayı hastalanmalarıdır.

Halk arasında "süt parası" olarak bilinen (emzirme ödeneği) SSK ve Bağ-Kur kapsamında bulunan sigortalı kadına veya sigortalı olmayan eşinin doğum yapması hâlinde sigortalı erkeğe belli şartlarla verilmektedir.

Milyonlarca çalışanın ekonomik ve sosyal durumlarının düzenlenmesi için asgari ücret her yıl Asgari Ücret Tespit Komisyonu aracılığı ile belirlenmektedir. Çalışanın kendisi ve ailesinin geçimini sağlayacak ölçüde onurlu bir şekilde yaşayabilmesi için gerekli gelir olarak tarif edilen bu ücret, günümüzde maalesef asgari ihtiyaçları bile karşılamaktan çok uzaktır. Buna karşın asgari ücretliler hâlen en çok vergi ödeyen kesimler arasında yer almaktadır.

Özellikle emekliliği yaklaşan birçok okurumuz acil durumlarda SGK’dan avans alınıp alınamayacağını sormaktadır. Hemen cevap verelim SGK bazı durumlarda sigortalılara avans ödemektedir. Bunun için emeklilik aylığına veya gelirine hak kazanma şartlarının gerçekleşmiş olması gerekmektedir.