Mehmet Oruç

İslam büyükleri, sahip oldukları ilim sebebi ile kibre gurura kapılmaktan çok korkarlardı. Selmân-ı Farisî hazretleri bazı kimselerin arkasında yürüdüklerini gördüğü zaman; "Bu hâl, sizin için hayırlı, fakat benim için şerlidir. İsterseniz beni takib etmeyiniz" derdi.

İslam büyükleri, ilim öğretmede, amel ve irşadda, vebalden, mesuliyetten çok korkarlardı. Bunun için öne geçmekten, önde olmaktan çekinirlerdi. Bu endişe ile, fetva vermekten hoşlanmazdı.

İlim iki şey için öğrenilir: 1- Onunla amel etmek için. 2- Dine hizmet için. İlim öğrenen kişi bunların her ikisini de tahakkuk ettirirse sevabı tam olur. Yalnız birini tahakkuk ettirirse noksan olur. Fakat her iki halde de ecir ve sevab kazanır.

İmam-ı Ahmed hazretleri, ilim öğrenmek için pek çok İslam beldesini dolaştı ve bu uğurda pek çok meşakkate katlandı. Kitap çantalarını sırtında taşırdı.

Bugün ahiret unutulmuş paraya, dünyalıklara tapma noktasına gelinmiştir. Bunun için de insanoğlunun başından, sıkıntılar belalar eksik olmuyor...

Allahü teala Kur'an-ı kerimde insanın yaradılış gayesini, vazifesini açıkça bildirdi: "Ben, insanları ve cinleri ancak bana ibâdet etsinler diye yarattım..."

Peygamber efendimiz; "İlim taleb etmek, her Müslümana farzdır" buyurdu. Başka bir hadîs-i şerîfte de buyurdu ki: "Din bilgisi öğrenmek, her Müslümana farzdır, öyleyse onu öğreniniz ve öğretiniz. Câhiller olarak ölmeyiniz."

İslam büyükleri, şüphelilerden, haramlardan kaçayım endişesi ile vesveseye düşülmesini istemezlerdi. Çünkü vesvese haramdır, insanın zamanının israf olmasına ve ibadetleri kaçırmasına sebep olur. Bunun için şüphelileri iyi bilmek gerekir.

İslam büyükleri, şüphelilere, haramlara sebep olur korkusuyla mubahların bile fazlasından kaçınırlardı. İnsan, mubah olan dünya işlerine çok dalarsa, şüpheli olanları yapmağa başlar. Çünkü, mide helal ile dolunca, şehvet harekete gelir. Caiz olmayan şeyler yapılabilir. Harama bakmak tehlikesi baş gösterir.

İslam büyükleri helal kazanç üzerinde çok dururlardı. Çünkü helal kazanç Cenab-ı hakkın emriydi.

Fudayl bin Iyâd buyurur ki: "Belâ ve musibete uğrayanların acılarını paylaşarak ağlayınız. Sizin de onlar gibi, belki de daha şiddetli bir şekilde, günahlarınızın karşılığı olarak belâ ve musibete çarpılmanız muhtemeldir." Hazreti Fudayl, çoğu zaman yanında bulunan yemek ve paradan hapishanedekilere gönderir ve onlar için, "Bunlar muhtaç ve çaresiz kimselerdir" derdi.

Ebu Atabetü'l-Havlanî buyurdu ki: "Resûlullahın Eshabında görülen güzel vasıflardan bazıları şunlar idi:

Ebu Zer Gıfarî hazretleri veba hastalığının yayıldığı günlerde, "Ey vebâ, beni de al!" diye ölümü temenni etmişti. Amcasının oğlu ona dedi ki:

Her işinde, kârını zararını düşünen, maddeye değil manaya öncelik veren, hem dünyada hem de ahirette mesut ve bahtiyar olur...

Büyüklerimiz her fırsatta, "Bu günümüzü aratma ya Rabbi!" diye Cenab-ı Hakka niyazda bulunurlardı. O zamanlar bu yakarışın önemini pek anlayamıyorduk!..

İslam büyüklerinin güzel ahlâkından biri de, az gülmek ve dünya nimetlerinden dolayı sevinç ve sürûr duymamaktı. Onlar giyim, evlilik, makam, vasıta sahibi olma gibi dünya nimetlerine mazhar oldukları zaman, bu nispette uhrevî nimetlerinden azalma olacağından endişe ederlerdi.

Fudayl bin lyâd hazretleri buyurdu ki: "Allahü teâlâyı tanıdıktan sonra O'na isyanda bulunan kimseye çok hayret ediyorum!.."

Hadis-i şerifte buyuruldu ki: "Bu ümmetin âlimleri iki türlü olacaktır: Birincileri, ilimleri ile insanlara faydalı olacaktır. Onlardan bir karşılık beklemeyeceklerdir. Böyle olan insana denizdeki balıklar ve yeryüzündeki hayvanlar ve havadaki kuşlar dua edeceklerdir. İlmi başkalarına faydalı olmayan, ilmini dünyalık ele geçirmek için kullananlara kıyamette Cehennem ateşinden yular vurulacaktır."

Abdullah bin Mes'ud buyurdu ki: "İnsanların dinî meseleler hakkındaki sorularına, hiç beklemeden ve iyice araştırmadan fetva veren kimseler, şüphesiz kendilerini cehenneme arz etmiş olurlar. İnsanların her sorduğuna cevap vermeye kalkışan bir kimse, mecnun, deli sayılır."

İslam büyüklerinden Abdullah bin Mübarek hazretlerine: "Size göre değerli insanlar kimlerdir?" diye sordular. O şu cevabı verdi: "Bilgisi ile amel eden ihlâslı âlimlerdir." Yine kendisine: "Sizce kimler sultandır?" diye sordular. Onun cevabı şu oldu: "Dünyaya düşkün olmayan kimseler." Ayrıca: "Sefil olan kimlerdir?" diye sorduklarında: "İlmini, amelini ve dinini, dünya geçimi için vasıta yapanlardır" buyurdu.