Prof. Dr. Çağrı Erhan

​İspanya’nın başkenti Madrid, 29-30 Haziran tarihlerinde tarihî nitelikte bir NATO liderler zirvesine ev sahipliği yapacak. Zirvede NATO’nun 2030 stratejik konseptinin onaylanması, Rusya’nın “düşmanca” hareketlerine karşı alınacak tedbirlerin belirlenmesi ve Çin’e karşı takip edilecek siyasetin ana hatlarının çizilmesi bekleniyor.

Uluslararası dengeler son derece değişken. Sadece bölgemiz değil, Tayvan Boğazı’ndan Kore Yarımadasına, Kuzey Kutup dairesinden, Kuril Adalarına dünyanın tüm sinir uçlarında bir gerilim var. Covid-19’un meydana getirdiği ekonomik dalgalanmaları, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı neredeyse tsunamiye dönüştürdü. Son 30 yıldır şahit olmadığımız gelişmeleri izliyoruz. ABD Merkez Bankası faizi 0.75 baz puan artırdı. ABD’de enflasyon %10’lara dayanırken önümüzdeki çeyreklerde de faizin arka arkaya en az 0.50 baz puan artacağı tahmin ediliyor. Bu da gelişmekte olan ülkeler açısından bugüne nazaran çok daha zor günlerin geleceğinin işareti.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin 31 Temmuz 1936 tarihli birleşiminde, Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin yerine geçmek üzere imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin onaylanmasıyla ilgili görüşmeler yapılmaktaydı. Türkiye’nin neler kazandığını ifade etmek üzere kürsüye çıkan Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras yaptığı konuşmanın bir yerinde aşağıdaki cümleleri de söyleyiverdi:

​21. yüzyılın diplomasisi geçen yüzyılın alışıldık diplomatik kalıplarının çok ötesinde icra ediliyor. Modern manada, Rönesans döneminde İtalyan kent devletlerinde ortaya çıkışından yakın zamana kadar diplomasiden anladığımız, hariciye mensupları yani diplomatlar tarafından yürütülen dış politikaya müteallik faaliyetlerdi.

​Perşembe toplanan Millî Güvenlik Kurulundan sonra yapılan açıklamada, Suriye’nin kuzeyine yapılacak askerî harekâtın güçlü sinyali verildi. Daha operasyonlardan önce de, Türkiye hem Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ağzından hem de MGK bildirisi üzerinden, sınırlarımızın hemen güneyinde terör örgütlerinin faaliyetlerine izin verilmeyeceğini ifade etmiş ardından da bölgeye müdahale etmişti. Bundan sonra, harekâtın olup olmayacağını değil, ne zaman olacağını tartışmak daha anlamlı olacaktır. Bir de siyasi hedeflerinin neler olduğunu.

Türkiye sözünün arkasında durmaya devam ediyor: “Teröre destek veren ülkelerin NATO’ya katılmasına izin vermeyeceğiz” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, önceki Türk hükûmetlerinin yanlışlarını tekrar etmeyeceklerinin de altını çiziyor.

​İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üye olmak istemeleriyle ilgili olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “Şu anda olumlu bir düşünce içinde değiliz” dedi.

​Makul her Türk vatandaşı gibi ben de Suriyeli sığınmacılar konusunun tartışılma şeklinin, en hafif ifadesiyle, ayarının kaçtığını düşünüyorum. Bu tartışmanın dozunun daha da artması durumunda adım adım neler olacağına bakalım:

​Türkiye ile Suriye arasında istihbarat teşkilatları seviyesinde temasların uzunca bir süredir kurulduğunu, bilhassa PKK-PYD-YPG unsurlarıyla mücadele konusunda zaman zaman bilgi paylaşımı yapıldığını biliyoruz. Dış politikamızda yaşanmakta olan son gelişmeler ışığında, istihbarat teşkilatlarının temaslarının ötesinde, Türkiye ile Suriye arasında da bir normalleşmenin zamanı geldi mi?

Bugün 24 Nisan. Her yıl olduğu gibi, 1915 olaylarının “Osmanlı Devleti tarafından Ermeni halkına karşı gerçekleştirilmiş sistematik bir soykırım” olduğu yalanının birçok başkentte yapılan açıklamalarla tekrarlanacağı gün.

24 Nisan yaklaşırken Ermeni diasporası dünyanın her bir yanında Türkiye’ye zarar vermek için elinden geleni ardına koymuyor.

​Haziran ayında Madrid’de yapılacak NATO zirvesi yaklaşırken Batılı başkentlerde dolaşıma sokulan bir soru var: “NATO yenilenecek mi?”

​İstanbul barış için umudun adı oldu. Rusya ve Ukrayna müzakerecileri arasında 30 Mart’ta Dolmabahçe’de yapılan görüşmelerde müşahhas ilerlemeler kaydedildi.

NATO’nun Brüksel’de düzenlediği tarihî nitelikteki liderler zirvesinden Rusya’ya verilen gözdağının devam ettirilmesi kararı çıktı. Kriz devam ederken genel sekreter değiştirmek istemeyen NATO üyeleri, Jens Stoltenberg’in görev süresini bir yıl daha uzattılar. NATO Genel Sekreteri’nin tüm dünyaya duyurduğu sonuç bildirisinde bol miktarda “-cek, -cak’la” biten cümle yer almaktaydı.

​Rusya’nın Ukrayna saldırısı Türkiye’nin hem diplomatik hem de askerî kapasitesinin ne kadar önemli olduğunu Batı başkentlerine bir defa daha hatırlattı ya, Türkiye’nin yeni bölgesel rolü konusunda “parlak” fikirler de ortada uçuşmaya başladı.

Bu yıl “Diplomasiyi Yeniden Kurgulamak” ana temasıyla düzenlenen Antalya Diplomasi Forumu (ADF) dünyanın dört bir yanından binlerce konuğa ev sahipliği yaptı. Benzeri hiçbir uluslararası toplantı iki yıl içinde bu kadar popüler olamaz. Antalya’yı böyle önemli bir cazibe merkezi hâline getiren başlıca üç unsur var.

Rus ordusu Kiev’e yürüyor. Bu satırlar yazılırken, Rusya Zaporjiya nükleer santralinin kontrolünü eline geçirmiş durumdaydı. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, Rusya’ya saldırılarını derhâl durdurması çağrısını yinelerken, İttifak’ın daha kötü senaryolara da hazırlıklı olması gerektiği uyarısını yapmaktaydı. Bunlar krizin daha ne kadar derinleşebileceği sorusunu ister istemez aklımıza getiriyor. Üçüncü dünya savaşının eşiğinde miyiz? Putin durdurulabilecek mi? Rusya Ukrayna’dan sonra başka yerlere de saldırır mı? Nükleer savaş çıkar mı? Dünya 1989’dan bu yana böyle bir endişeyi hiç yaşamamıştı.

Görün bakın. Boşuna mı yüzlerce kez söylenmiş, “Dünya beşten büyüktür” diye? Uluslararası ilişkilerde maalesef “orman kanunu”nun geçerli olduğuna Rusya Ukrayna’ya saldırınca bir kez daha şahit olduk. Dünyada barış ve güvenliği temin etmek için kurulduğu söylenen bütün teşkilatlar Rusya’nın pervasız davranışı karşısında çaresiz kaldılar. Saldırgan, BM Güvenlik Konseyi üyesi, üstelik nükleer silahlara sahip bir devlet olunca, ona karşı uygulamaya sokulan müeyyideler, “dostlar alışverişte görsün” kabilinden oldu.

24 Şubat 1942’de, 100’ü çocuk 763 Yahudi mülteciyi taşıyan Struma isimli gemi, Türkiye kıyılarından yaklaşık 10 mil açıkta, Karadeniz’de bir Sovyet denizaltısından atılan torpille battı. 762 mülteci ve 10 mürettebat boğularak öldü.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 18 Şubat 1952’de yapılan oylamada Türkiye’nin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’ne üye olarak katılması 1 çekimser oya karşılık 409 “evet” oyuyla kabul edildi. Oylama öncesi yapılan konuşmalarda iktidardaki DP ve muhalefetteki CHP milletvekilleri NATO üyeliğini överken, üyeliği kendi partilerinin “başardığını” vurgulamayı ihmal etmediler. O gün Meclis’te bulunan hiç kimse NATO’ya karşı çıkmadı.