Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci

Cumhuriyet kurulduğunda, iyi-kötü 1908’den beri devam eden bir demokrasi vardı. Şark İsyanı bahanesiyle partiler kapatıldı; basın sansür edildi ve demokrasi mezara gömüldü. 1946 yılında başlayan 2. demokrasi tecrübesi ise 27 Mayıs 1960 darbesi ile sona erdirildi...

Aynı kadroların idare ettiği meşrutiyet devri de sayılırsa, memleketi neredeyse 40 senedir demir yumrukla idare eden Tek Parti, iktidarı kolay kolay devreder miydi? Nitekim çokları demokrasi ve çok partili hayatı, Tek Parti’nin muhaliflerini ortaya çıkarmak üzere kurduğu bir komplo olarak gördü. Yanılmadıkları 27 Mayıs 1960 darbesi ile ortaya çıktı...

Selçukluları, hatta ilk Osmanlıları şaman diye tanıtıp; Türklerin dünya tarihindeki parlak isminin arkasında Müslümanlığın en mühim âmillerden biri olduğu gerçeğini saklamak isteyenler vardır...

Her ulus-devlet, kurucu antlaşmaya kutsiyet atfettiği gibi, Lozan Antlaşması da ‘Osmanlı’nın küllerinden doğan yeni devletin kurucu vesikası’, âdeta bir mukaddes metindir. Hâlbuki antitezi olan Sevr Antlaşması ile arasındaki farklar hiç de fazla değildir.

Lozan’da Türk tarafının görüşmeleri, İngiliz ve Fransızların kontrolündeki telgraf hatlarından geçiyordu. Hatta şifreleri karşı tarafça çözülüyordu. Türk heyetinin elinde kırmızı çizgilere dair 14 maddelik talimatname vardı. Acaba ne kadarını koparabileceklerdi?

Yakın tarihimizde pek bilinmeyen, bilenlerin de mahiyetini hâlâ tam anlayamadığı bir darbe teşebbüsü vardır. Asker ve ulemadan 41 kişi, Sultan Abdülmecid’i devirip öldürmek üzere gizli bir komite kurdular.

İktidar her zaman çoklarının gözünü kamaştıran bir hayal ve erişmek için icabında her yola başvuracakları bir emel olmuştur. Tarih, bu emele kavuşmak için icabında her vasıtanın kullanıldığı darbe teşebbüsleriyle doludur.

Sultan Hamid’in kızlarından Zekiyye Sultan’ın sarayda başlayıp, köhne bir otel odasında tamamlanan hayatı acıklı bir ibret hikâyesidir. Izdırabı, ölünce de bitmemiştir.

Ramazan ayının hususiyetlerinden birisi de minareler arasına kurulan mahyalardır. Elektriğin olmadığı zamanlarda mahya kurmanın ne zor iş olduğunu tasavvur etmelidir.

Terâvih namazına eskiden herkes büyük bir rağbet gösterirdi, özürle oruç tutmayanlar da bu namaza devam ederdi.

Hazret-i Peygamber’in arkadaşları, Müslümanların mukaddes kitabının sonraki nesillere nakledilmesinde çok büyük hizmette bulundu. Kur’an-ı kerîm daha Hazret-i Ebû Bekr zamanında bir kitap hâlinde toplanmıştı. İşte mushaf böylece meydana gelmiştir.

Çok kimse şimdiki gayrimüslimlere bakarak, orucu sadece Müslümanlığa has bir ibadet zanneder. Halbuki önceki dinlerin hepsinde oruç vardı. Ancak şartları ve şekli farklıydı.

Ramazanın diğer aylara benzemeyen bir havası vardı. Bu havayı veren, özenle hazırlanmış iftar sofraları, coşkulu terâvih namazları ve câmileri hınca hınç dolduran halk idi.

Bir grup Yahudi, hahamların yazdığı dinî metinlere karşı çıktı. Yalnızca Tevrat’ın esas alınması gerektiğini müdafaa etti. Bunlara Karai denir. Bunlardan Kırım’da yaşayanları arasında bazı Türkler de vardır.

Osmanlılar, vakıflar kurarak Hazret-i Peygamber’in hadisindeki müjdeye kavuşmak istemiş, isimlerini ebedîleştirmiştir. Devlet de pek çok amme hizmetini, vakıflar yoluyla yerine getirmiştir. Bu devirde çok enteresan vakıflara rastlanır.

M. Kemal Paşa’nın hatıraları ve inkılapların müdafaası mahiyetindeki Nutuk, “1919 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktım” diye başlar. Bu tarih, resmî inkılap tarihi sistematiğinde Ankara hareketinin başlangıcı sayılır.

Şark dünyasında eskiden beri tıb ileri; tabiblik mesleği de revaçtaydı. Müslüman doktorlar, VII. Asırda göz ameliyatları yapardı.

Osmanlıların son asırda millî serpuşu olan fese, Avrupalılar da hayran oldu. Genç-yaşlı demeden çoğu başına geçirdi. Fes, “Türk mavisi” adıyla moda hâlini aldı.

Irak cephesindeki Kûtülamâre muharebelerinde İngiliz birlikleri esir edildi. Cihan Harbi'nin Çanakkale ile beraber yüz akı sayılır.

Osmanlı hânedanı, bir medrese ciddiyeti ve tekke ağırbaşlılığı içinde din ve geleneklere sıkı sıkıya bağlı bir hayat sürmüştür. Tarihte hiçbir Müslüman hânedan, bu cihetten Osmanlı sarayı ile mukayese edilemez.