Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci

Mescid-i AksÂ, İslâmiyetin kıymet verdiği üç mescidden birisidir. Hazret-i Peygamber, Mirac gecesi burada tecessüm eden peygamberlerle namaz kılmış ve göklere yükselmiştir.

Osmanlılarda devlet, madenleri şahıslara ihale ederek işletirdi. Maden havzasındaki köyler, vergi muafiyeti karşılığında ücretle bu madenlerde çalıştırılır; hatta maden işçiliği babadan oğula geçerdi.

Kadıları tayin etme hakkı padişahtadır. Ancak o bile kadıların işine müdahale edemez; emir veremez.

Osmanlı hükûmeti, İttihatçıların yol açtığı sıkıntıları telâfi etmeye çalıştı ve 1919'da Ermeni katliâmının faillerini mahkûm etti.

I. Cihan Harbi, insanlık için büyük felâketlere yol açtı. Asırlardır sükûnet içinde yaşayan Osmanlı halkları ise, en büyük acıyı çekti.

1920 Meclisi, açılışı ve mensuplarıyla en renkli parlamentolardan biridir. Zor bir zamanda, güç işlere imzasını atmış, olabildiğince demokratik bir meclistir.

Her ne kadar pirinç deyince ekseri Uzak Doğulular, Çinli ve Japonlar akla geliyorsa da, pilav, İslâm-Türk kültüründe, sofranın esas gıdalarından birisidir.

Ticaret gibi maksatlarla Doğu Akdeniz şehirlerine gelip yerleşen, burada nesiller boyu yaşayan Avrupalılar vardı. Doğu Akdenizli manasına Levanten denen bu topluluk, Yakın Doğu'nun ekonomik ve sosyal hayatında mühim izler bırakmışlardır.

Osmanlılar, Peygamber soyundan gelenlere, başka yerde misâli görülmeyen bir hürmet ve muhabbet göstermiş; rahat ve huzur içinde yaşamaları için lâzım gelen her hizmeti yapmışlardır.

Suriye sınırına 30 km mesafede 10 dönümlük bir Türk toprağı vardır. Türk bayrağı çekili, Türk askerinin nöbet beklediği bu mıntıka, Osmanlı Hanedanının büyük atası Süleyman Şah'ın mezarıdır.

Su, tarih boyu, insanlığın en mühim meselesidir. Meraklısı alıştığı iyi suyu uzaklardan getirtmiş; bey, kızını Ferhad'a vermek için dağı delip su getirmesini şart koşmuştur.

Osmanlı Devleti'nde, askerî, ilmî ve sivil bürokrasi her zaman saraya karşı birer güç merkezi pozisyonundadır. Menfaatlerinin zarar gördüğünü düşündükleri zaman, bazen biri, bazen ikisi, bazen hepsi birleşip, paralel bir yapı kurarak saray darbelerine kalkışmıştır. XVI. asırdan bu yana siyasî hayatımıza hâkim olan manzara budur.

1991'de Ukrayna müstakil olunca, Kırım'ın statüsü yeniden gündeme geldi. Bazıları "Kırım'ın gerçek sahibi Türkiye'dir" bile dedi. Şimdi Kırım Ukrayna ile Rusya arasında bir çekişme unsuru hâline geldi.

Siyasî hâdiseler sebebiyle Ukrayna bölünmenin eşiğinde. Bundan da en çok halkının ekserisi Rus olan Kırım'ın tesir göreceği açıktır. Kırım'ın istiklâli ve sonra da Rusya'ya bağlanması; hatta tekrar Türkiye'ye iadesi konuşulmaktadır.

"Evvelâ tedbir, sonra emniyet" diyen Sultan Hamid, Yıldız'da modern bir istihbarat teşkilatı kurmuştur. Bugünkü MİT'in atası sayılır.

Osmanlılarda biri devlete, diğeri padişaha ait olmak üzere iki çeşit hazine vardı. Padişahlar, muazzam hayır eserlerini kendi servetleriyle yaptırmışlardır.

Tarihin en talihsiz şahsiyetlerinden Şehzâde Mustafa yüzü ve tavırlarıyla dedesi Yavuz Sultan Selim'e benzetilirdi. Babasının yerine onun geçmesi bekleniyordu. Ama hâdiseler böyle cereyan etmedi.

Demokrasiler için kuvvetler ayrılığı mutlak bir kaide değildir. Nitekim monarşi rejimlerinde, yasama, yürütme ve yargı tek kişide toplanmıştır. Ama bu, adliyenin müstakil olmadığı manasına gelmez.

Hasan Sabbah'ın fedâîleri, günümüzdeki "radikal İslâmcı" teröristlerin öncüsü olarak görülürse de, unutmamalıdır ki, Haşhaşîlerin hedefi yalnız ve öncelikle Müslümanlardı...

Şia'nın aşırı kollarından Bâtıniye'ye mensup Hasan Sabbâh, haşhaşa alıştırdığı, böylece kendisini cennette hayal eden fedâîleri vasıtasıyla İslâm dünyasına dehşet saçmıştır.