Picasso'nun hattı müdafaası! İspanyol ressam Türk sanatını da dönüştürdü

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ- İstanbul bugünlerde dünyaca meşhur ressam Pablo Picasso’nun eserlerini ağırlıyor. AKM’de görülebilen “Pablo Picasso-Resimden Seramiğe Bir Serüven” adlı sergide ömrünün önemli kısmını Fransa’da geçiren İspanyol ressamın eserlerinden ailesinin orijinalliğini tasdikleri yer alıyor. 

Ancak bu sergi, enteresan bir buluşmayı da ifade ediyor. Zira Batı’da herkes Picasso’ya hayrandı ama kendisi ise hat sanatına… Picasso Türkiye’den Paris’e gidip kendisiyle görüşen sanat öğrencilerine hattı övdü ve ondan ilham almalarını tavsiye etti. Osmanlıdan bugüne hat sanatının merkezi olan İstanbul’daki bu sergi ise onun güzel yazı merakını akla getirdi.

Pablo Picasso’nun kulaktan kulağa yayılan övücü ifadeleri, bir zamanlar âdeta Türkiye’de yasaklı olan hat sanatına dair tabuları yıktı ve geçen asırda bazı ressamların geleneğe yönelmelerine vesile oldu. Onun sözleri çeşitli kaynaklarda yer aldığı gibi Picasso’yla muhatap olanları dinleyenler de hayatta! Onlardan biri Türk resminin şairi olarak anılan Devrim Erbil… Ressam Erbil, -daha hafızam yerinde diyerek- Türk resminin usta isimlerinden Nurullah Berk’in Paris’e gidip Picasso’yla görüştüğünde hiç beklemediği bir soruyla karşı karşıya kaldığını anlatmıştı. Erbil “Nurullah Berk bana bizzat anlattı; Picasso, Paris’te kendisine ‘Hat sanatını iyi incelediniz mi’ diye sormuş. Çünkü Picasso, dünyanın neresinde ne olduğunu biliyordu. Sanatın bütün kurallarını taşıyan hat sanatına ve minyatüre hayran olmaması mümkün değildi. O, hayranlığından dolayı sordu. Bu, bir eleştiri mahiyeti de taşıyordu. Yani bir kişinin kültürünü tanıması gerekiyor” demişti. 

İŞTE BENİM VARMAK İSTEDİĞİM NOKTA

Yine Nurullah Berk’in bir eserinde geçtiği üzere Picasso, “İşte resim… Benim varmak istediğim son noktayı, İslam yazısı çoktan bulmuş… Ama bunlar ne kadar ritmik! Bunlardan bir şeyler çıkar! Doğulu renkçidir ama renkçiden çok çizgici, soyuttur” ifadelerini kullanmıştı. Doğrusu bir Batılı ressama göre bunlar büyük övgülerdi.

Ressama atfedilen benzer bir söz ise şöyleydi: “İslam hat sanatı diye bir şeyin olduğunu bilseydim, asla resim yapmaya başlamazdım. Sanatsal ustalığın en üst seviyelerine çıkmaya çalıştım, ancak hat sanatının benden asırlar önce buna ulaştığını gördüm.” 
Berk gibi ressam Hasan Kavruk da Paris'e giden ve Picasso’nun kapısını çalan genç Türk ressamlardandı. Ve usta sanatçı ona da “Ülkene dön!” ikazında bulundu; kendisine hat sanatının bir hazine olduğunu söyledi. 

ESERLERİNDE HATTAN İLHAM ALDI MI?

Peki, Picasso’nun bu kadar sevdiği hat sanatından ilham almamış olduğunu söylemek mümkün mü? 

Sanatçının en yakın arkadaşlarından biri olan ve portresini de çizdiği ABD’li meşhur yazar Gertrude Stein, “Mercure” gibi bazı eserlerinde ve Kübizmdeki yolculuğunda kaligrafiden ilham aldığını, hat sanatını taklit etmeden kullandığını yazdı. Zaten tabloya bakınca bunun hat sanatı olduğunu söylemenin zorlama bir yorum olmadığı görülüyor.  

Öte yandan Picasso, Ilia Zdanevitch’in “Afat” adlı kitabı için de kufi hat gibi resimler yaptı. İspanyol ressam, Pierre Reverdy’nin “Le Chant des Morts” kitabı için yaptığı resimlerde de bariz şekilde hattan ilham aldı. 

ASLEN ARAP KÖKENLİ

“Ben atölyeme bir Müslümanın camiye girmesi gibi girerim. Yani dünyanın basit işlerini arkamda bırakırım” dediği rivayet edilen ve bir zamanlar Endülüs’ün hâkim olduğu topraklarda doğan Picasso’nun Arap kökenli olduğu da kaynaklarda geçiyor. Eşi, Françoise Gilot’un kaleme aldığı hatırat başta olmak üzere bazı eserlerde İslam’a ve İslami kıyafetlere sempati duyduğuna dair bilgiler de yer alıyor. 
Picasso’nun bu yönü daha çok aydınlatılmayı bekliyor...