Abdüllatif Uyan

Süheyb-i Rûmî (radıyallahü anh) Eshâbın büyüklerindendir. Efendimizin; "Bir kimse Allah'a ve âhiret gününe inanıyorsa, bir ananın evlâdını sevmesi gibi Süheyb'i sevsin" hadîs-i şerîfiyle metholundu.

Hazret-i Sevbân (radıyallahü anh) köle idi. Resûl-i ekrem kendisini satın alıp âzâd ettiği vakit; “Seni âzâd ettim, ama gönlümüz beraberdir. Sen, bizim Ehl-i Beytimizden sayılıyorsun" buyurmuştu.

Büyük velîlerden Şeyh Şâbân-ı Velî hazretlerinin torunu olan Nasûhî Üsküdârî hazretleri, İslâmiyete tam uyardı. Haramdan kaçardı. Allah’tan korkardı.

Nasûhî Efendi (rahmetullahi aleyh), bir ara üç gün müddetle, sevenlerinden birinin dâveti üzerine hava değişikliği için Çamlıca civârındaki Bulgurlu'ya gitti.

Nasûhî Efendi, 1718 senesi şâban ayının son haftası, vaazında; "Bu makamda son vaazımdır” buyurdu. Ve cemaate vedâ etti. Dergâhlarına geldi.

Allah dostlarından Nasûhî Efendi’nin sevenlerinden birinin bir kız çocuğu oldu. Hanımıyla birlikte çocuğa “Fâtıma” ismini koymayı düşündüler. Bu sırada Nasûhî Efendi kapıyı çaldı.

Nasûhî Efendi’nin devrinde yaşayan Îsâ Efendi’nin kızı hastalandı. Hastalık o dereceye ulaştı ki, artık ümit kesmişlerdi. Îsâ Efendi, Nasûhî Efendi’yi çok severdi.

Nasûhî Efendi, Allah adamlarındandır. Sakız Adası zaferinden sonra dergâhın borçlarını ödemekle meşguldü ki, Sakız’ı fetheden Hüseyin Paşa dergâha geldi. Ve tevâzu gösterdi.

Müştak Kâdirî hazretlerinin Erzurum'da konağı ve meyve bahçeleri vardı. Bir zaman İstanbul'a gitti. O sırada Erzurum'daki evinin bahçesinde meyveler olgunlaşmıştı.

Anadolu'da yetişen evliyânın büyüklerinden olan Müştak Baba, uzun boylu idi. Ayrıca geniş göğüslü idi. Nûrâni yüzlü, elâ gözlü idi.

Evliyânın büyüklerinden Pîr Muhammed Erzincânî hazretleri bir yaz günü sabah namazından çıktılar. Talebelerine; "Erzincan'a inmek dileriz. Sevdiklerimizden arzu edenler bizimle gelsin” buyurdu. Kırk talebesi vardı.

Evliyânın büyüklerinden Pîr Muhammed Erzincânî hazretlerinin köyünde bir kadıncağızın ineği akşam evine dönmedi. Kadın, ineğini, Şeyh Muhammed hazretlerinin talebelerinden birinin aldığını zannetti. Onlara sû-i zan etti.

Anadolu'da yetişen evliyânın meşhurlarından Mustafa Safî Efendi’nin türbesi inşâ ediliyordu. Bu işle meşgul olanlar, bu büyük zâtın kabri yanında, ona karşı lâzım olan edebi tam göstermiyorlardı. Ayaklarını uzatıyorlardı. Edepsizce oturuyorlardı.

Anadolu'yu aydınlatan evliyânın meşhurlarından Mustafa Safî Efendi, Bolu'ya, insanları irşâd için geldiğinde, orada meşhur biri vardı. Hâfız Kavvâm Efendi. Kendini beğenirdi. Safî Efendi’yi sevmezdi.

Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh), öleceği vakit ağladı! Yakınları geldiler. Ve sebebini sordular. Cevâbında; "Dünyâdan ayrıldığım için ağlamıyorum” buyurdu.

Selmân-ı Fârisî hazretleri (radıyallahü anh), gâyet fakîrâne bir hayat yaşardı. Ebû Vâil diyor ki: Bir dostumla birlikte Selmân'ın ziyâretine gittik. Karnımız da açtı.

Selmân-ı Fârisî (radıyallahü anh) gâyet az yerdi. Bir sofrada, fazla yemesi için ısrâr edildi.

Saîd bin Müsseyyeb (radıyallahü anh) anlatıyor: Selmân-ı Fârisî, bana; “Ey kardeşim! Hangimiz evvel vefât edersek, vefât eden, kendini hayatta olana göstersin” dedi.

Selmân-ı Fârisî hazretleri, tavanı olmayan bir evde yaşardı. Medâyin'de Vâli idi. Şam'dan birisi geldi. Yanında bir çuval incir vardı. Selmân-ı Fârisî'yi tek bir hırka ile görünce işçi zannedip; (Gel, şunu taşı!) dedi.

Selmân-ı Fârisî hazretleri; senelerce fakîrlik ve kölelik içerisinde çektiği sıkıntıları, Vahiy pınarının berrak sularından kana kana içip gideriyordu.