Necmettin Batırel

Borsa İstanbul, kâr etme potansiyeli en yüksek yatırım alanı hüviyetini koruyor. Yurt dışı borsalar koronavirüste ikinci dalganın rekor boyutlara ulaşmasından dolayı tökezlemeye başladı

Açıklanan rakamlar net şekilde ekonomide hızlı toparlanmanın yaşandığını gösteriyor. Türkiye, koronavirüs salgınının yaralarını sararak kriz dönemini atlattı...

Bu yıl 1.770 dolarla tavan yaptıktan sonra 1.679 dolara gerileyerek düzeltme yapan altın, bugünlerde 1.740 – 1.750 dolar aralığında seyrediyor.

Türkiye askerî alanda elde ettiği başarılarla destan yazıyor, güçleniyor. Suriye’de güvenli bölge kurduk, terörist devlet kurulmasını engelledik. İdlib’de askerî üs ile 12 kontrol merkezi kurduk, Esad’ı bölgeden kovduk. PKK’yı tarihin en büyük operasyonu ile Kuzey Irak’taki ininde vurduk. Libya’da isyancı Hafter’i perişan ettik. Doğu Akdeniz’de söz sahibi olduk. Yunanistan, Mısır, Fransa, Almanya, İtalya, İsrail, Birleşik Arap Emirliklerinin bütün planlarını bozduk…

Pandemi sürecini başarıyla atlattık, 1 Haziran itibarıyla "yeni normal"e geçtik. Üretimin durduğu nisan ayında dip yapan ekonomi mayısta tahminleri aşan bir hızla toparlanma sürecine girdi.

Ekonomilerin açılmasıyla zirveden zirveye koşan küresel borsalar yanıyor. Risk iştahı azalıyor, yatırımcılar panik hâlinde hisse senetlerinden kaçıyor. Düne kadar iyimserliği satın alan piyasaları tepeden tırnağa karamsarlık kapladı. Çünkü atakların temeli yoktu. Gelecek satın alınıyordu. Herkes koronavirüsten kurtuluşu kutluyordu, ama ABD’de vaka sayısının 2 milyonu aşmasıyla gerçek ortaya çıktı, Teksas, Arizona, Kaliforniya gibi yüksek nüfuslu eyaletlerde salgın hastalık yeniden tırmanışa geçti. ikinci dalga korkusu alevlendi. Mayıs ayında göstergelerin (nisana göre) düzelmesinden medet umularak ekonomilerde V şeklinde toparlanma bekleniyordu. Ama ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Powell’ın “toparlanma yıllar sürecek, 40 milyon insan işini kaybetti, faizler 3 yıl sıfır düzeyinde kalacak” sözü tüm hayalleri yıktı. Belirsizlik devam ediyor. Yatırımcılar şimdi bu büyük düşüşü geçici bir düzensizlik olarak görüp pozisyonlamaya devam mı edecek, yoksa bu çakılmayı seri satışların başlangıcı olarak mı görecek?

Türkiye'nin koronavirüs salgınıyla mücadelede elde ettiği başarı, dünyanın büyük takdirini kazandı. İngiltere’nin en büyük yayın kuruluşu BBC “Korkulan olmadı, hastalar tedavi edildi, büyük felaketin önüne geçildi, test yapma, takip etme (filyasyon), izolasyon ve kısıtlamalarla Türkiye salgına en hızlı müdahale edilen ülkeler arasında yer aldı, büyük başarı hikâyesi yazıldı, kamu sağlığı konusunda dünyaya ders verildi" diyor. The Economist dergisi, “Türkiye katı karantina uygulamadı, ekonomiyi komaya sokmadı, gençler ve yaşlıları evde tuttu, hafta sonları sokağa çıkma yasağı uyguladı, ölüm sayısı azaldı, hastalar iyileşti, 1 Haziran’da normal hayata geçildi. Fransa ile test oranını yakaladı, ölüm oranında İngiltere’den 10 kat daha iyi durumda" olduğunu yazdı. Dergi, bu sonuca ulaşmak için Erdoğan hükûmetlerinin sağlık sistemini güçlendirmek için 20 yıl boyunca milyarlarca dolar harcadığını, uluslararası havaalanları büyüklüğünde dev hastane ağları kurduğunu, tıbbi malzemelerin hiç tükenmediğini vurguluyor. Türkiye 10 milyar dolar harcasa bu kadar etkili propaganda yapamazdı. Bunun nimetlerini göreceğimiz dönem başlıyor...

Küresel borsalar pandemiden kurtuluşu kutluyor. Ekonomilerde değil ama borsalarda V şeklinde bir yükseliş var. Nisan ayında üretimin durmasıyla bütün göstergeler dip yapmıştı. En erken haziran ve temmuz aylarında toparlanma bekleniyordu.

Dünya pandemiden kurtulmak için normalleşme adımları atarken, ABD’de ırkçılık protestoları ülke çapında isyana dönüştü. Ama tepki hareketi yağmaya dönüşünce maksadını aştı.

Son 2 ay içinde 5 bin kalem ithal ürüne ek gümrük vergisi getirildi. Döviz ve altın işlemlerinde uygulanan banka ve sigorta muameleleri vergi oranı binde 2’den yüzde 1’e çıkarıldı.

Piyasalara bayram geldi. Yurt dışından pozitif ayrışıyoruz. Hisse senetleri yükseliyor, kurlar gevşiyor, faizler düşüyor. Reel sektör güven endeksi 76,9’a çıktı. Koronavirüsle mücadelesinde dünyaya örnek olan Türkiye, büyük itibar kazandı. 1 hafta içinde Yapı Kredi ve İş Bankası yurt dışından yoğun katılımla 800’er milyon dolarlık sendikasyon kredisi sağladılar. Merkez Bankası bu defa sürpriz yapmadı, piyasa beklentisine uygun olarak politika faizini 50 baz puan aşağı çekerek 8,25’e indirdi... Yüksek faiz ekonomiye pranga, düşük faiz ilaçtır. Şimdi bankalar da kredi faizlerini düşürecek, iş dünyası daha ucuz kaynak kullanacak, maliyetler azalacak, enflasyon kontrol altında kalacak. Piyasada bu beklenti satın alındığı için kurlarda hareketlenme olmadı. Rezervlerini güçlendirmeyi amaçlayan Merkez Bankası, Katar Merkez Bankasıyla daha önce oluşan swap (döviz takas) hattını 15 milyar dolara yükselterek ilk adımı attı.

Türkiye’nin koronavirüsle mücadelede elde ettiği tarihî başarı sonrasında ihracatında büyük artış yaşanacak olmasıyla sağlık turizmi başta olmak üzere Almanya ve Kafkasya dâhil 70 ülkeden turist akınına uğrayacağı beklentisi faiz lobisini telaşlandırdı.

Türkiye’de piyasalar özellikle döviz cephesi hafta başından bu yana swap haberiyle çalkalanıyor

Merkez bankalarının döviz rezervinin ülkenin en az üç aylık ithalatının döviz cinsi değeri kadar olması gerekiyor. Türkiye'de ortalama aylık ithalat 20-25 milyar dolar civarında olduğu dikkate alınacak olursa, Merkez Bankası'nın döviz rezervinin BRÜT 75 milyar doların altına düşmemesi lazım -ki son açıklanan rakamlara göre toplam rezervler 86 milyar 243 milyon dolar. Yani kritik sınırdan 11 milyar dolar fazla. Sorun yok. Merkez bankasının NET döviz rezervinin, yıllık cari işlemler açığının en az iki katı olması gerekiyor. 2020 yılında cari açık ortalama 10 milyar dolar olarak öngörülüyor. Net döviz rezervimiz son açıklanan rakamlarda 25,2 milyar dolar. Yani burada da bir problem görünmüyor. Merkez bankasının net döviz rezervi devletin kendine ait olan ve merkez bankasının kullanımına sunulmuş döviz rezervidir. Brüt rezerv ise bankaların zorunlu karşılıkları ile merkez bankasının kullanımına sunulmuş rezervdir. Yani bankaların merkez bankasına emanet olarak verdikleri dövizi gösterir.

Uluslararası yatırım bankaları BNP Paribas (Fransız) Citibank (ABD), UBS Bank (İsviçre); Londra merkezli bazı finansal kuruluşların ellerinde Türk lirası olmadan talep oluşturup döviz alarak kurları yükseltmelerine aracılık ettikleri için BDDK tarafından cezalandırıldı. Bu üç bankaya Türk bankaları ile döviz işlemi yapma yasağı getirildi. BDDK ve Merkez Bankası'nın swap adımlarıyla köşeye sıkışan Londralı bankalar, TL'ye erişmek için alternatif yollar buldu. Kurları yükseltmek için bazı Türk şirketlerini kullanmaya başladı. Bunlara bankalardan yüklü TL çektirerek Londra’ya taşıtıyor. Piyasadan aldıkları dövizlerin karşılığını bu kanalı kullanarak ödüyordu. Bu işlemlere aracılık eden "üçlü çete"ye BDDK, TL yükümlülüklerini yerine getirmedikleri gerekçesiyle işlem yasağı getirince yabancı bankalar ve finans kuruluşları aldıkları dövizi ödeyecek TL bulamadı, temerrüde düştü. Ellerindeki dövizi satmak zorunda kaldılar, 7,27 TL ile tavana çıkan dolar 7,09 TL’ye düştü. Kur oyunu bozulduğu için dolar kısa süre içinde kademeli şekilde çıkışa başladığı 6,95 TL’ye dönecek. Ama işlem yasağı nedeniyle uluslararası bu 3 dev banka, Türkiye’den yılda kazandıkları milyarlarca dolardan mahrum kalacakları gibi çok ağır para cezaları da ödeyecek...

Koronavirüs 4 ayda ABD’nin süper güç unvanını elinden aldı Avrupa Birliği’ni dağıttı...

Koronavirüs salgını 4 ayda dünyayı felç etti. Hastalık korkusu insanları evlerine hapsetti. Üretim durdu, merkez bankaları para musluklarını sonuna kadar açtı, faizleri sıfıra indirdi, hükûmetler dev destek paketlerini devreye soktu, bütçe açıkları dağları aştı. Ancak yıkımın önüne geçilemedi.

Türkiye koronavirüse karşı aldığı erken tedbirlerle tartışmasız dünyada parmakla gösterilen ülke oldu. Bu tedbirlerin hızla alınıp hayata geçirilmesinde Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin sürati büyük rol oynadı.

Dünya Sağlık Örgütü, çok erken aşamalarda uygulamaya başladığı tedbirler sayesinde Türkiye’de koronavirüs vaka sayılarının azalmaya ve dengeye oturmaya başladığını açıkladı “iyimserlik içindeyiz” dedi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, rakamları “umut göründü, hilal görüntü, güzel günler yaklaşıyor” diye yorumladı.

Bugün yaşadığımız pandemi krizinin en önemli sonucu dijitalleşme olacak. Yani tüm bilgiler bilgisayar ortamına aktarılacak. Dijitaleşemeyen kişi, kurum ve şirketler sıkıntılı bir sürece girecek, belki de yok olacak. Fabrikalarda robot teknolojisi kullanılmaya başlandı bile. Zamanla daha da yaygınlaşacak.Türkiye’de ekonomi tam olarak kilitlenmedi. Salgına rağmen gıda, sağlık, perakende ve lojistik alanların yanı sıra tekstil, demir çelik ve makine sektörlerinde kapasite azalmasına rağmen hareket devam ediyor. Son 20 yıl içinde 4 tane büyük kriz atlatan Türk ekonomisi ağır şartlara karşı büyük bağışıklık kazandı.. Millî gelirin %34’ü civarındaki kamu borcu ekonomik durgunlukla savaşmak için maliye politikasının gevşemesine izin veriyor.