Necmettin Batırel

Küresel piyasalar resmen çöktü. ABD Başkanı Trump’ın gümrük tarifeleri konusunda geri adım atmayacağını, Çin ile ticaret açığı kapanmadan anlaşma olmayacağını söylemesi yatırımcıları panikletti. Çin’in 10 Nisan’dan itibaren ABD’den yapılan tüm ithalata yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağını açıklaması yangını büyüttü. Trump’ın ticaret savaşı kripto piyasasını da çökertti. Bitcoin 72 bin dolara düştü. Yatırımcılar güvenli liman 10 yıllık ABD tahvillerine koştu, getiriler 3,89’a indi, küresel resesyon endişeleriyle diğer varlıklardaki zararlarını telafi etmek amacıyla satış yapması altını üç haftanın en düşük seviyesine indirdi. Gümrük tarifeleri ABD’yi ve de dünyayı resesyona sürükleyeceği korkusu Brent petrolü 63 dolara düşürdü. Trump ısrarcı ve inatçı dış ticaret politikası ile ABD iş dünyasının güvenini kaybetti. Ülke kendi kendini vuran ekonomik "nükleer kış"a sürükleniyor. Dost ve düşman ülkelere aynı anda, büyük ve orantısız gümrük vergileri uygulayarak ABD güvenilir ticaret ortağı olmaktan uzaklaşıyor, küresel iş dünyasının güvenini kaybediyor.

ABD Başkanı Donald Trump, ithal ürünlere getirdiği tarifeleri 2009’da görülen seviyelere indirdi, “İkinci Dünya Ticaret Savaşı” başladı! Borsalar yangın yerine döndü. Geniş kapsamlı tarifeler 5 Nisan’da, ülke bazındaki artışlar ise 9 Nisan’da yürürlüğe girecek. Bu kararlar ABD’nin büyüme hızını %10 aşağı çekerek resesyona sürükleyecek. Aynı tablo 1930 yılında büyük buhran döneminde yaşanmış, getirilen yüksek ithal vergileri sonrası ekonomi felakete sürüklenmiş, işsizlik oranı %8’lerden %25’e fırlamış, enflasyon patlamış sonu hüsranla sonuçlanmıştı.

CHP; İBB’deki tarihî yolsuzluğa gözlerini kapadı, özgürlük mitingleri adı altında halkı resmen devlete karşı isyana çağırıyor... Bazı saygın firmaları ve medya kuruluşlarını isim isim sayarak boykot edin diyor. Galeyana gelenler mağazaları basıp tahrip ediyor. Bu hareketi Ekrem’i kurtarmak için yaptığını söylüyor, aslında ülkenin marka olmuş kuruluşlarını hedef göstererek toplumun büyük nefretini kazanıyor. Şuraya bakar mısınız, TRT, TGRT, NTV, CNN Türk, Star TV izlemeyin diyor, aralarında İhlas Ev Aletleri, İhlas Haber Ajansı gibi uluslararası marka olmuş kuruluşları izlemeyin ve alışveriş yapmayın, bunlar yerin dibini görecekler diye tehdit ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Özel’e “sen kimsin ya!” diyerek hak ettiği cevabı verdi. Gençlerin beyinleri yıkanıyor. Sivil itaatsizliğe zorlanıyor. Z kuşağına mensup çocuklar, “yurt dışına gitmek istiyoruz, geçim sıkıntısı yaşıyoruz, biz terörist değiliz, hakkımızı arıyoruz, ülkede adalet yok, geleceğimizden endişeliyiz” diyor. Türkiye'de 2025 yılı itibarıyla 199 üniversite var. Bunlardan 129'u devlet üniversitesi, 70'si vakıf üniversitesi. Öğrenci yurt kapasitesi, 1 milyona yaklaştı. Türkiye'de aylık 15 avroya sağlanan yurt hizmetlerinin, Avrupa'da aylığı 800 avro. Kredi yurtlar Kurumunun 81 ilde, 162 ilçede toplam 552 yurdunda 1 milyon öğrenci kalıyor. Bütün bu imkânları size işbaşındaki hükûmet sağladı nankörler, utanmazlar. Adalet var ki, yolsuzluk yaparak milletin parasını gasbedenler yakalanıyor, hesap soruluyor. Bunu niye görmüyorsunuz?

İBB Başkanı İmamoğlu yolsuzluk yaptığı gerekçesiyle tutuklandı, CHP yavuz hırsız misali işlenen suçları görmezden geldi, halkı isyana davet etti, meydanları dolduran marjinal suç örgütleri polisle savaş yaptı. Ekonomi darbe yedi. Faizler yükseldi, kurlar alevlendi, Merkez Bankası 4 günde 27,8 milyar dolar sattı, Türkiye’nin 5 yıllık risk primi 324 düzeyine fırladı... Borsa İstanbul’da Ulusal 100 Endeksi 1500 puan geriledi. Yabancı yatırımcılar 21 Mart haftasında 443,8 milyon dolarlık hisse ve 439,5 milyon dolarlık tahvil satışı ile 9 ayın en büyük çıkışını gerçekleştirdi. Vatandaş paniğe kapıldı, dövize sarıldı. 1 haftada 5,9 milyar dolar aldılar, yabancı para mevduatlarının toplamı 185 milyar dolara dayandı. Bütün bunların hepsi halkın yanlış algıya kapılmasından kaynaklandı. Yoksa İmamoğlu’nun Türk ekonomisiyle uzaktan yakından hiçbir ilgisi yok. Taşlar tam yerine oturmak üzereyken görünen bir el geldi, pişmiş aşa su kattı! Enflasyon beklentisi bozuldu, faiz artırımı gündeme geldi... 

Gündemin ilk sırasında İmamoğlu var. 6 yıllık İBB başkanlığı sırasında tarihî yolsuzluklara karıştığı veya izin verdiği iddiasıyla tutuklandı, cezaevine gönderildi. CHP Genel Başkanı Özel, halkın nasıl soyulduğunu dikkate almayarak, “polisle çatışacak olanlar ellerini kaldırsın, yıkın geçin” diyerek çok tehlikeli bir provokasyona imza attı, Türkiye’ye ikinci bir Gezi olayları yaşatmaya çalıştı. Kahraman polisimize asit, meşale, şişe, ‘molotof’ atıldı. Sağduyulu vatandaş oyuna gelmedi, gençler ve marjinal gruplar dışında isyan çağrısına kimse katılmadı. Ama estirilen kaos havası ile kurlar alevlendi, 1 hafta içinde Merkez Bankası piyasalara 25 milyar dolarlık müdahalede bulunmak zorunda kaldı, Borsa İstanbul’da hisse senetlerinde kayıplar 100 milyar lirayı aştı...

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu 19 Mart sabahı gözaltına alındı, piyasalar yangın yerine döndü. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına göre, İmamoğlu hem "yolsuzluk" hem "terör" suçlamalarıyla karşı karşıya. Başsavcılık İmamoğlu'nu "çıkar amaçlı suç örgütü lideri" olarak nitelendirdi. Aynı operasyonlarda aralarında Şişli Belediye Başkanı Resul Ekrem Şahan ve sanatçı Ercan Saatçi'nin de olduğu 87 kişi gözaltında. Yolsuzluğun 560 milyar liraya ulaştığı ifade ediliyor. Bu parayla İstanbul’daki tüm çürük yapılar depreme dayanıklı hâle getirilebilirdi. Yazık, çok yazık. İmamoğlu'nun skandal bir şekilde İstanbul Üniversitesine kontenjan dışı kayıt yaptırdığı, yatay geçiş işlemini okuduğu Girne Amerikan Üniversitesi yerine denkliği kabul edilen Doğu Akdeniz Üniversitesi adıyla gerçekleştirdiği için diploması iptal edildi. İmamoğlu İnşaat ile Medya AŞ yöneticisi Murat Ongun’un mal varlığına el konuldu. İBB Başkanı hakkında çok ağır suçlamalar var. İstanbul C. Başsavcılığı ve MASAK büyük bir titizlikle elde ettiği delillerle operasyonu başlattı.

Kapalıçarşı’da uzun yıllardan beri parası karşılamadığı için gram altın yerine kuyumculardan 24 ayar külçenin çekilerek astar hâline getirilmiş olanını satın alıyor… Makasla kesilebildiği için ne kadar paranız varsa o kadar gram alabiliyorsunuz. Ancak ayar konusu şüpheli. Bu tamamen alışveriş yapılan kuyumcuya olan güvenle alakalı...

Trump iki aylık başkanlık döneminde aldığı kararlarla dünya ticaretinin -kelimenin tam anlamıyla- altını üstüne getirdi. Açıkladığı tarifeleri bir gün sonra ya değiştiriyor ya arttırıyor ya da ileriki tarihe tehir ediyor. Ortada müthiş bir belirsizlik hâkim. Bu durumda ABD ekonomisinin yılın ilk çeyreğinde yüzde 2,8 daralacağı belirtiliyor. Resesyon (ekonomide durgunluk) yaşanacak olması borsalarda panik satışlara yol açıyor.

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Donald Trump ve Yardımcısı JD Vance ile tartıştıktan günler sonra, Washington'ın talep ettiği "maden anlaşmasını imzalamaya hazırım" dedi. Zira Rusya’ya karşı Avrupa’dan aradığı destek çok uzun zamanda gerçekleşecek. Trump, Ukrayna'nın kritik mineral rezervlerine neden büyük bir ilgi gösteriyor? Çünkü bu madenler pil ve yüksek teknolojili ürünlerin yapımında kullanılıyor. Ukrayna'nın büyük miktarda rezerve sahip olduğu minerallerden biri lityum. Bu, akıllı telefonlardan arabalara kadar pek çok ürünün çalışmasını sağlayan pillerin yapımındaki temel mineral. Ukrayna Devlet Jeoloji Müdürlüğü'ne göre ülkede 500 milyar dolar değerinde 500 bin tonluk rezerv bulunuyor. Bu Avrupa'daki en büyük rezerv. ABD'de ise 8,3 milyon ton lityum var. Ekim 2024'te buna ek olarak Arkansas'ta 4,5 milyon ton büyüklüğünde dev bir rezerv daha bulundu. Ancak buna rağmen ABD lityum ihtiyacının yarısını ithal ediyor. Bunun çoğu Şili ve Arjantin'den geliyor. 

Merkez Bankasının faiz kararından sonra Borsa İstanbul’a âdeta para yağıyor. Günlük işlem hacmi 150 milyar liraya dayandı. Endeks 11 bine koşuyor. BİST bu hafta dünyada en çok kazandıran piyasalar arasında birinci sırada.

Enflasyon 20 ay sonra %40’ın altına indi. Enflasyon ile faiz oranları arasında yakın bir ilişki var. Faiz ayrıca döviz kurunu da etkiler. Ekonomi yönetimi, uyguladığı programla dengeyi sağlıyor...

Türk ekonomisi 2024 yılında tahminleri aşarak yüzde 3,2 oranında büyüdü. Millî gelir 1 trilyon 319 milyon dolara ulaştı... 2023 yılında 13 bin 608 dolar olan kişi başına düşen millî gelir, 1 yılda 1855 dolar artarak 15 bin 463 dolara yükseldi. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2024 yılında bir önceki yıla göre %63,5 artarak 43 trilyon 410 milyar 514 milyon TL oldu. Kişi başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla 2024 yılında 507 bin 615 TL oldu...

AK Parti, 8’inci olağan kongresi siyaset tarihine altın harflerle geçti. 1547 delegenin tamamının oyu ile Genel Başkan Seçilen Recep Tayyip Erdoğan, açıkladığı Türkiye yüzyılı reform programı ile dünyada yüksek gelirli ülkeler sınıfına geçeceklerini, halkın refah seviyesinin yükseleceğini enflasyonun düşeceğini söyledi...

Ekonomik iklim âdeta bir fırtına gibi, sürekli değişim ve dalgalanmalarla dolu. Bu karmaşık ortamda, bir ülkenin finansal sağlığını anlamak ve geleceğe dair sağlam yatırım planları yapmak için pusulalara, yani güven endekslerine ihtiyaç vardır. Bunlardan en önemlisi vatandaşın düşüncesini öğrenmektir.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Malezya, Endonezya ve Pakistan'ı kapsayan ziyaretlerinde enerji, madencilik, savunma sanayii gibi alanlarda tam 48 anlaşma imzalandı. Malezya ve Endonezya ile ticaret hacimleri 10’ar milyar dolara Pakistan ile de 5 milyar dolara çıkarıldı. 3 ülkeyle toplam 25 milyar dolarlık iş yapacağız. Yıl sonuna kadar 1,3 milyar metreküplük Türkmen gazı alacağız. Gabar Dağı’nda günlük 76 bin varil petrol üretiyoruz. Suriye’yi baştan sona imar ederek 400 milyar dolarlık iş potansiyeline kavuşacağız. 6 Şubat depremlerinde yıkılan 75 milyar dolar harcanarak 11 ilimiz yeniden imar edildi. 2 yılda 205 bin konut üretildi. 2025 sonunda bu rakam 453 bine ulaşarak evine kavuşmamış hiçbir depremzede kalmayacak. 

Cari açık 2024 yılında orta vadeli program hedefinin oldukça altında 10 milyar dolar olarak gerçekleşti (millî gelire oranla yaklaşık yüzde 0,7). Cari denge bir önceki yıla kıyasla 29,9 milyar dolar, 2023 yılı Mayıs ayındaki zirveye göre 45,1 milyar dolar iyileşti. Cari açığın kayda değer ölçüde gerilemesine ihracatın dirençli yapısı, ithalat bağımlılığının azaltılması ve güçlü turizm gelirleri önemli katkı yaptı.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek "Vatandaşımız hayat pahalılığından şikâyette haklı. Enflasyon özellikle sabit ve dar gelirlileri vurur. Vatandaşımız müsterih olsun, köklü bir çözüm peşindeyiz. Bu sene enflasyonu yüzde 30'un altına çekmeyi ve gelecek sene ise tek hanelere doğru indirmeyi planlıyoruz” dedi.

1 Ocak 2025’te altının onsu 2.625 dolar, gram altın 2.966 liraydı. 40 günde dudak uçuklatan artış yaşandı. Ons 2.865 dolara gram altın 3.335 liraya yükseldi. Yurt içinde herkes kuyumculara koştu. Cumhuriyet altınlarını âdeta kapıştı. 1,75 gram ağırlığındaki 22 ayar çeyrek altın 5.500 liraya ulaştı. Piyasada tam bir panik havası oluştu. Fiyat 5 bin liraya ulaşacak dedikodusu ortalığı ana baba gününe çevirdi…

ABD yönetimi, Kanada ve Meksika'dan ithal edilen mallara yüzde 25, Çin'den yapılan ithalata yüzde 10 oranında ek gümrük vergisi getirdi. Dünyada ticaret savaşı başladı. Borsalar kırmızıya döndü. Sırada Avrupa Birliği ve İngiltere var... Trump’ın bu kararında bu ülkelerle yapılan dış ticarette ABD’nin yıllık 450 milyar dolarlık açık vermesi etkili oldu. Gümrük vergileri genellikle bir alıcının yabancı bir satıcıya ödediği fiyatın bir yüzdesi olarak tahsil ediliyor.

Kur korumalı mevduattaki çözülme, yurt dışından fon girişi ve Türk lirasındaki kazanımların artmasıyla merkez bankasının brüt rezervleri rekor üstüne rekor kırıyor. 1 haftada 4,2 milyar dolarlık artışla 167,5 milyar dolara yükseldi. Net rezervler 2,2 milyar dolarlık artışla 73,7 milyar dolara tırmandı.