Necmettin Batırel

Küresel borsalarda virüs sonrası yaşanan kayıplar geri kazanıldı, endekslerdeki ralli sona erdi. Salgın Çin’deki ABD’li şirketlerin geleceğe yönelik endişelerini arttırıyor. Hastalığın ortaya çıktığı Wuhan kentinde General Motors, Nissan, Renault, Honda ve Peugeot’nun fabrikalarında üretimin durması otomotiv sanayinde krize yol açacak.

​Bir virüs dünyayı esir aldı. İnsanlardan sonra borsalar da ölmeye başladı. Tüm planlar, hesaplar, projeler, tahminler değişti. Dünya Sağlık Örgütünden sonra ABD Sağlık Bakanlığı da acil durum ilan etti. Yatırımcılar güvenli limana koşuyor.

Dünya Sağlık Örgütü, öldüren virüs hakkında son noktayı koydu “küresel kamu sağlığı için acil durum" ilan etti. Ancak uluslararası seyahat ve ticaretin kısıtlanması için özel tedbir alınması tavsiyesinde bulunmadı. Örgüte göre, Çin ile ticari aktiviteleri ve ülkeye yapılan seyahatleri kısıtlamaya yönelik hiçbir gerekçe yok. Acil durum ilanı Çin’e yönelik güvensizlik oyu değil, aksine ülkenin virüsle mücadelesi beklentilerin üzerinde. Evet bu gelişme borsaların üzerindeki kara bulutların dağılmasını sağladı. Virüsün yayılmasını önlemek için olağanüstü önlemler alınmaya devam ediyor. Çinli bilim adamları koronavirüsün kök hücrelerini buldu, olay çözüme kavuşuyor. Bu buluşun ardından Avustralyalı bilim insanları koronavirüsün tedavisinde önemli bir aşama kaydetti. The Doherty Enstitüsü ölümcül koronavirüsü laboratuvar ortamında üretmeyi başardı. Koronavirüsle alakalı çığır açan bir buluş olarak tanımlanan bu buluş bilim insanlarının ölümcül virüsün tedavisinin bulunması yolunda elini güçlendirdi.. Virüsün gen haritasını Rusya ile paylaşan Çin ortaklaşa aşı geliştirmek için çalışıyor. Ancak bunun kullanılabilmesi için en az 6 aylık zamana ihtiyaç var.

​Elâzığ ve Malatya’da yaşanan büyük deprem ülke gündemini değiştirdi. Yıkıntı altında hayatlarını kaybedenler derin bir hüzne sebep oldu. Vefat edenlere Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar diliyorum. Devletimiz görülmemiş bir hızla olaya müdahale etti, gözyaşlarını dindirdi.

Hiç kimsenin ağzına sürmeyi bırakın, aklına bile getiremeyeceği hayvanları yemek diye tüketen Çinlilerin kaptıkları virüs sağlık krizine yol açtı.

2019’un ikinci yarısından itibaren tüketici güvenindeki artışla Türk ekonomisi dengeye kavuştu. Enflasyonun ve faizlerin düşmesi sonucu kredilerin %20 oranında artmasıyla Türkiye iç talebin öncülüğünde büyüme potasına girdi.

Merkez Bankası faizde istikrar sağladı. Krediler patladı, ekonomi canlandı. Konut, beyaz eşya, mobilya, otomobil satışlarında rekor düzeylere ulaşıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “faiz sebep enflasyon neticedir” sözünde ne kadar haklı olduğu ortaya çıktı. Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal ve dört dörtlük ekibi, düşük faiz, düşük kur, düşük enflasyon sistemini hayata geçirerek dünyaya ekonomi dersi verdi. Faiz düşerse kurlar yükselir, teorisini çürüttü. Uluslararası konjonktürü gözeterek müthiş bir zamanlamayla 5 toplantıda politika faizini 1275 baz puan indirip 11,25’e çekti. Dolar 5,85 TL’ye, 12 ay sonrası TÜFE 9,54’e indi. 2018 Temmuz ayına kadar yüzde 20’nin üzerinde seyreden bankalardaki mevduat faizi 2020’nin ilk haftası içinde yüzde 9,88’e gerileyerek, 34 ayın ardından yeniden tek haneyi gördü. Bankalardaki mevduatın ağırlığını oluşturan 1-3 ay arası vadedeki faiz oranı yüzde 9,60’a, bir yıl ve üzeri vadeli mevduatın ortalama faizi de yüzde 9,93’e düştü. Bu son operasyonla birlikte mevduat faizi gelecek hafta büyük ihtimalle %8,5’lar düzeyine inecek. Stopajla birlikte net getiri %7 düzeyinde oluşacak. Türkiye negatif faiz ligine girdi. Yani paranın mevduatta kalması demek yatırımcının reel olarak zarar etmesi anlamına geliyor. Peki para nereye gidecek?

Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminin ağırlığı altında ezilen muhalefet ne yapacağını şaşırdı.

​Piyasalardaki çöküntü de coşku da son derece abartılı.. ABD-İran savaşı rafa kalktı.. Çin ile ticaret anlaşması 15 Ocak’ta Washington’da imzalanıyor. Libya’da ateşkes ilan edildi. Bankalar 2020 öngörülerinde hedef büyüttü. Turizm gelirleri rekor kırdı. Yıllık mevduat faizi %10’un altına düştü. Kurlar gevşedi. Risk primi 276’ya indi. Bunların hepsine tamam. Ama Borsa İstanbul’da bir günde 5 bin puanlık yükseliş biraz değil bayağı fazla olmadı mı? Paraşütsüz düşüyor, füzeyle yükseliyoruz. Yatırımcılar abondone oluyor, yahu bunun orta yolu yok mu? Olaya başka pencereden bakınca gerçek ortaya çıkıyor. Yabancı yatırımcı piyasada olmayınca yerliler istediği gibi cirit atıyor. Öyle bir rüzgâr estiriyorlar ki, insanlar endeks 160 bini aşacak beklentisine kapılıyor. Yükseliş trenine binmek için âdeta birbirlerini eziyorlar. Onlara bu gazı verenlerin ağzı kulaklarında. Şimdi kısa zamanda elde ettikleri kazançlarını cebe koymak için olumsuz bir gelişme arayacaklar. Bunu da bulacaklardır hiç şüpheniz olmasın.

İran ekonomisi, ABD ve Avrupa’nın uyguladığı ağır yaptırımlarla çöküyor. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 2019’da %9,5 daralacak..

Türkiye Libya ile Akdeniz’deki sondaj çalışmalarına meşruiyet kazandırmak ve İsrail, Yunanistan, Güney Kıbrıs’ın doğalgaz oyununu bozmak için deniz yetki anlaşması imzaladı..

2019, Türk ekonomisinde dengelerin yeniden sağlandığı yıl oldu. Hisse senetleri ve altın prim yaptı, kurlardaki artış hızı enflasyonun gerisinde kadı.. BİST Ulusal 100 Endeksi 91 binden 114 bin puana ulaşarak %25 yükseldi.

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Gazi M. Kemal 1 Eylül 1922’de Büyük Taarruz için en büyük emrini verir, “Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir! İleri!..”

Amerika, NATO’nun en büyük ikinci gücü olan Türkiye’ye neden yaptırım kararı aldı? AK Partinin iktidara geldiği 2002-2007 döneminde yıllık bazda %7,15’lik büyüme hızına ulaşıldı. 2010-2013 yılları arasında çıta %8,13’e yükseldi. 2014'te yüzde 5,2'ye gerileyen ekonomik büyüme 2015'te yeniden yükselişle geçti. Türk ekonomisinin istikrar kazanması üzerine 15 Temmuz 2016’da ABD destekli darbe girişimi gerçekleşti.

ABD Hazine Bakanı Mnuchin, Çin ile varılan ilk ticaret anlaşmasının ocak ayı başlarında imzalanacağını söyledi. Mnuchin, anlaşmanın çoktan kâğıda konulduğunu ve tercüme edildiğini, yeniden müzakere edilmeyeceğini söyledi. ABD ile Çin arasında ticaret geriliminin yeniden alevleneceği endişeleri ortadan kalktı.

Türkiye, ABD ve Rusya’ya karşı son dönemde akıl dolu bir dış politika izliyor. Alışılmışın dışında radikal kararlar alınıyor, kısa sürede hayata geçiriliyor.

Türkiye ile derin Amerika arasında ciddi sorunlar var. Bunların başında ABD’nin PKK’nın Suriye’deki kolu PYD/YGP’ye destek vermesi, Doğu Akdeniz’de Türkiye’yi hedef alan politikalar yürütmesi, 15 Temmuz Amerikancı darbe girişimi, FETÖ’nün Pensilvanya’da nifak yuvası kurmasına izin verilmesi var. Ama son dönemde gerginliğin dozu giderek artmaya başladı. ABD’nin Türkiye’ye hasmane tavır içine girmesinin temel nedeni, Türkiye'nin Barış Pınarı Harekâtı ile Suriye’nin kuzeyinde 30 kilometrelik güvenli bölge oluşturarak terör devleti kurulmasını engellemesi. Başkan Trump’ın 6 Ekim’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’la yaptığı telefon görüşmesinde askerî harekâta yeşil ışık yakması Pentagon'u çileden çıkardı. Türk Silahlı Kuvvetlerinin müthiş bir askerî başarı göstererek 9 günde bölgenin kontrolünü sağlaması tüm planları bozdu. Besledikleri kini yaptırım silahını kullanarak ortaya dökmeye başladılar. ABD Senatosu 1915 olaylarını soykırım olarak niteleyen Ermeni tasarısını kabul etti. Senato Dış İlişkiler Komisyonu Türkiye'ye hem Suriye operasyonu hem de Rusya'dan S-400 satın alması sebebiyle yaptırım uygulanmasını öngören tasarıyı kabul etti. 2 demokrat senatör Türkiye’nin nükleer silah sahibi olmasını engellemeye yönelik bir tasarı sundu.

Yılın en kritik haftasına girdik. Amerika (FED) Türkiye ve Avrupa Merkez (ECB) Bankaları’nın kararları piyasalara damgasını vuracak. FED ve ECB’nin sabit kalması, Türkiye’nin 150 baz puanlık faiz indirimine gitmesine kesin gözle bakılıyor. ABD-Çin arasında birinci faz ticaret anlaşması 15 Aralık’a kilitlendi. Amerika bu tarihte 156 milyar dolarlık Çin ürününden %10 gümrük vergisi almaya başlarsa uzlaşma 2020’ye kalacak. Brexit çıkmazı yüzünden İngiltere 12 Aralık’ta erken seçime gidiyor. Türkiye piyasaları kelimenin tam anlamıyla göz kamaştırıyor.

Borsa İstanbul yatırımcıların yeni gözdesi oldu. Hisse senetleri piyasası yüksek işlem hacmiyle yurt dışından pozitif ayrışıyor. Ülke ekonomisine büyük katkı sağlayan bilişim sektöründe büyük yoğunlaşma var. Artık tablo değişti. Yabancılar satıyor yerliler alıyor. Hisse senetlerindeki yabancı payı %64’lerden %61’lere geriledi. 29 Kasım haftasında yurt dışında yerleşik yatırımcılar net 158,5 milyon dolarlık hisse senedi, 54,4 milyon dolarlık Devlet İç Borçlanma Senedi sattı. Buna karşılık yerli yatırımcılar özellikle küçük hisselerde büyük ölçüde pozisyon almaya başladı. 5 yıllık risk primi 312 düzeyinde.. Faizlerin düşüş potasında bulunması, doların stabil hâle gelmesi, altındaki atakların sınırlanması yatırımcıların hisse senetlerinde pozisyon açmalarını sağlıyor. Endeksin 2020’nin ilk çeyreğinde çok hızlı yükseliş potasına gireceği beklentisi talebin yoğunlaşmasını beraberinde getiriyor...

Türkiye’ye çağ atlatacak Kanal İstanbul’un ihale süreci başlıyor. Ülkedeki tüm dev yatırımlara temelden karşı olan CHP, aynı tutumunu sürdürüyor. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı “millet iş mi bekliyor, aş mı bekliyor, referanduma gidelim” diyor. Türk halkı Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemini 16 Nisan 2017’de %51.41 ile kabul ederek son sözünü söyledi, başka referandum yok..Bu proje onun eseri. Kanal İstanbul, yılda 50 bin gemiye ev sahipliği yapacak, 8 milyar dolar gelir kazandıracak, 5 yıl boyunca 1.5 milyon kişiye istihdam sağlayacak. İşsizliği %9’a düşürecek. Kanal, Küçükçekmece -Sazlıdere- Durusu koridorundan geçecek. İnşaat safhası 5 yıl sürecek. 45 kilometre uzunluğundaki projede; 7 kara yolu köprüsü, biri köprü diğeri yer altı geçişi olmak üzere toplam 2 demir yolu geçişi, 2 metro geçişi olacak.