Kafkaslar kaynıyor.
Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan üzerinden büyük devletlerin askerî, jeostratejik ve jeopolitik hesapları ivme kazandı. Son haftalarda tırmanışa geçen Azerbaycan ve Rusya arasındaki gerilimler de bunlardan birisi…
Bu gerilimlerin nedenlerini üç senaryo ile açıklarsak şayet:
Birinci senaryo: Aralık ayında Grozny’e giden Azerbaycan uçağının Rusya tarafından düşürülmesi aslında var olan ancak üstü örtülü sorunların da açığa çıkmasına neden oldu.
2024 yılının Aralık ayında, Azerbaycan'a ait bir uçağın Rusya hava sahasında düşürülmesiyle 38 yolcu ve mürettebat hayatını kaybetmişti. Bu olayda Rusya’nın özür dilemesi ancak sorumluluk kabul etmemesi ikili ilişkileri tırmandırmıştı. Öyle ki hiçbir dâhli olmamasına karşın kardeş Kazakistan hükûmeti uçak kendi topraklarına düştüğü için her türlü yardım ve desteği vereceğini duyurmuştu.
Peki gerçekte Rusya bu uçağı kasıtlı mı vurmuştu?
Azerbaycan halkı, medyası Rusya’nın uçağı kasıtlı vurduğunu düşünüyor. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, olayın kasti bir saldırı olduğunu belirtirken, Rusya uçağın yanlışlıkla vurulduğunu ve olayın trajik bir kaza olduğunu savunmuştu.
İkinci senaryo:
Azerbaycan, uçak kazasından sonra 6 Şubat tarihinde önemli ve kritik bir karar aldı. Başkent Bakü’deki ‘Rus Evi’ni kapattı. Bu durumu bir nota ile Rusya’ya bildirdi. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ayhan Hacızade bu Rus Evi’nin tüzel bir kişilik olmadığını, Azerbaycan’ın ilgili mevzuatını ihlal ettiğini ve Azerbaycan’da casusluk faaliyetlerinde bulunduğunu ifade ederek bu durumu bir nota ile Rusya’ya ilettiklerini duyurdu.
Peki bu Rus Evi’nin işlevi neydi? Bahsi geçen kurum “Rus Evi’ olarak bilinse de resmî adı tam olarak “Rus Bilgi ve Kültür Merkezi, Rossotrudniçestvo'nun (Bağımsız Devletler Topluluğu Yurt Dışında Yaşayan Vatandaşlar ve Uluslararası İnsani İş birliği için Federal Ajans) Azerbaycan'daki temsilciliği olarak faaliyet yürütüyor. Azerbaycan, burada casusluk faaliyeti yürütüldüğünü düşünüyor. Ayrıca uzun zaman önce Latin alfabesine geçmiş olan Azerbaycan’ın topraklarında faaliyet gösteren Rus Evi’nin ısrarla “Kril” alfabesi kullanıyor olması var olan sorunları bambaşka bir noktaya taşıyor…
Üçüncü senaryo:
Azerbaycan, Karabağ’daki topraklarının büyük çoğunluğunu geri aldı ve büyük bir zafer kazandı. Azerbaycan, ulus devlet olma yolundaki hamlelerini ivedilikle sürdürüyor. Ancak bu süreçte Azerbaycan ve Türkiye arasındaki çok boyutlu sıkı ilişki Rusya’yı rahatsız ediyor. Rusya’nın bölgedeki nüfuzunu kaybetmemek, jeostratejik pozisyonunu güçlendirmek için Azerbaycan’a yönelik birtakım hamleleri var. Mesela İran’ı nükleer şemsiyesi altına aldı ve önemli askerî anlaşmalar yaptı. Azerbaycan’ın kadim topraklarında bulunan kültürel miras üzerindeki tasarruflarına Rusya’nın çeşitli eleştirileri söz konusu.
En önemlisi de Azerbaycan’ın Kafkasya’da her geçen gün güçlenen ve bölgede oyun kurucu bir pozisyonu elde ediyor olması Rusya’nın siyasi ve askerî gerilimlerini artırıyor. Bu arada Rus basınında Rusya ile ABD’nin Ukrayna konusunda anlaştığına dair çeşitli yorumlar görüyoruz. Rusya’nın Ukrayna sorununu çözdükten sonra Kafkaslarda çok farklı askerî ve siyasi yaklaşımlar içinde olabileceğini belirtelim.
Hasılı Rusya -Azerbaycan ilişkileri hızla geri dönülemez bir rotaya girmek üzere. Diplomatik restleşme ve Rusya’dan henüz verilmiş bir cevap yok. Kardeş ülke Azerbaycan’ın iç ve dış bağımsızlığını iyice pekiştirdiği şu günlerde Rusya’nın olası birtakım hamlelerine karşı daha dikkatli olacağından eminiz.
Meryem Aybike Sinan'ın önceki yazıları...
