Türkmenistan, Türk Devletleri Teşkilatı gözlemci üyesi.
TDT’de Türkiye, Kazakistan, Özbekistan, Azerbaycan, Kırgızistan tam üye; Türkmenistan, Macaristan ve KKTC ise gözlemci üye olarak yer alıyor. Kamuoyunda uzun zamandır Türkmenistan’ın da TDT’ye tam üyelik konusu beklentisi hâkimdi lakin bunun şimdilik gerçekleşmeyeceğini söyleyelim.
Geçtiğimiz günlerde BM’de önemli bir karar oylandı.
BM Genel Kurulu, Türkmenistan hakkında gerçekleştirdiği 79. oturumda Türkmenistan’ın “Daimî Tarafsızlık” başvurusunu oy birliğiyle kabul etti. Bu kararla Türkmenistan, İsviçre’den sonra BM’de resmî olarak “Daimî Tarafsızlık” statüsüne sahip ikinci ülke oldu.
Aslında bu karar yeni değil zira Türkmenistan’ın “Daimî Tarafsızlık” statüsü ilk olarak 12 Aralık 1995’te BM Genel Kurulu’nun 50/80 sayılı kararıyla tanınmıştı. Peki Türkmenistan, aslında kabul görmüş bir kararı neden yeniden oylatmak istedi? Gerekçe neydi?
Bunun başlıca üç nedeni olabilir:
Türkmenistan’ın Diplomatik Çıkışı: Türkmenistan liderliği, tarafsızlık statüsünü uluslararası diplomasi ve hukuk düzleminde ara ara hatırlatmak ve konumunu güçlendirmek için BM’yi kullanıyor. Önceki gün başkent Aşkabat’ta bu kararın kabulü vesilesiyle bir uluslararası diplomasi konferansı düzenlenmiş olması, Türkmenistan’ın aktif diplomasi konusundaki kararlılığını gösteriyor.
Tarafsızlığın Uluslararası Diplomasiye Katkısı: Avrupa’da İsviçre’nin bir diplomasi ve finans merkezi olmasının yanı sıra prestijli bir ülke olma konumunu elde etmesi, her türlü çatışmadan uzak kalması konforuna sahip olması Türkmenistan’ın da Asya’da böyle bir prestij ve güç elde etmek istemesiyle yakından ilintili.
Güncel Küresel Diplomasi ve Tarihsel Duruş: Gerek Avrupa’da gerek Asya’da artan jeopolitik gerilimler karşısında tarafsız kalarak bir denge politikasını yürütmek, ülkede güven ve istikrarı temin etmek isteği, Türkmenistan için başlıca önemli unsurlar.
Bu konuda özellikle iç istikrar ve evrensel hukuk ilkelerine bağlılık çok önemli. Antidemokratik uygulamaların bertaraf edilmesi, ülke zenginliğinin zaten nüfus olarak çok az olan halka pay edilmesi, halkın üst seviyede refah ve güvenliğinin tesisi, demokratik hakların ve evrensel hukukun dünya standartları seviyesine getirilmesi pek tabii Türkmenistan’ı da bir İsviçre yapar.
Mesela çok partili sisteme geçilebilir. Muhalefete demokratik haklar noktasında yeni yaklaşımlar getirilebilir. Seçimler şeffaf olabilir, yargının bağımsızlığı sağlanabilir, halka daha çok bireysel haklar ve özgürlükler noktasında inisiyatif verilebilir ve refahı artırılabilir...
İsviçre’yi nüfuzlu bir ülke yapan kıta Avrupası ülkesi olması değil, yukarıda verdiğimiz demokratik haklar ve hukukun üstünlüğü ilkesine sıkı sıkıya bağlı olmasıdır.
Potansiyeli hayli yüksek olan bu dost ve kardeş ülkenin liderliğini yapan Serdar Berdimuhamedov genç bir lider. Babası Gurbanguly Berdimuhamedov’un Halk Maslahatı (Millî lider) olması nedeniyle 25 Mart 2022 tarihinde girdiği seçimlerde yüzde 73 oranında oy alarak devlet başkanı seçilmişti.
43 yaşındaki Serdar Berdimuhamedov, hem Rusya Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Akademisi’nde Uluslararası İlişkiler alanında eğitim aldı hem de Cenevre Güvenlik Merkezi'nde “Uluslararası Güvenlik” konusunda yüksek lisans yaptı.
Bu noktada bu genç lidere çok görevler düşüyor. Daimî Tarafsızlık statüsünü önce yerel halka göstermeli ve insan hakları ve demokrasi konusunda ülkesine yeni standartlar getirmelidir.
Türkmenistan bunu ve daha fazlasını hak ediyor zira...
Meryem Aybike Sinan'ın önceki yazıları...
