Mehmet Oruç

Bazı kimseler, çok zengindir, hiç kimsesi yoktur, yaşlanmıştır, öldükten sonra, malının başkasına kalacağını da bilir. Buna rağmen, sırf mala olan sevgisinden dolayı, zekat vermez, hastalansa doktora gitmez. Hatta kendi malını yemeye bile korkar. Para, insanı ihtiyacına ulaştıran bir vasıta olduğu için sevilir. Faydalı işte kullanmadığımız malı, denize atıp aşırı sevgisinden kurtulmak, cimrilikle saklamaktan daha az zararlıdır. Bir malı cimrilikle saklamak, riya ile başkasına vermekten daha kötüdür.

İstanbul zenginleri sefahatte Mısırlı zenginlerle gösteriş yarışına başladılar. Beyler, paşalar ve diğer devlet adamları ve bunların kadınları, hesapsız para harcamaya alıştılar... Yeni yalılar, konaklar satın alınıyor; pahalı eşyalarla donatılıyordu...

Resulullah Efendimiz Kâbe-i şerifi ziyaret ediyordu. Baktı ki bir kişi Kâbe'nin örtüsüne yapışmış perişan helde şöyle yalvarıyordu: -Bu beytin hürmetine benim günahımı bağışla Ya Rabbi!

Hazreti Peygamber bir gün Benî Lihyan heyetine sordu: - Ey Benî Lihyan! Sizin başınız kimdir? - Bizim başımız Cedd bin Kays'tır. -Onu neden reis kabul ettiniz?

Hadis âlimi İmam-ı A'meş'in bir komşusu vardı. Bu komşusu daima imamı evine davet ediyor kendisine bir parça ekmek ile tuz yemeyi teklif ediyordu. O da gitmiyordu. Bir gün yine aynı teklifi yaptı. O gün de A'meş'in açlığına denk geldi ve haydi gidelim dedi. A'meş adamın evine gitti. Adam hazreti A'meş'e ekmek ile tuz ikram etti.

İmam-ı a'zam Ebu Hanife buyurdu ki: "Ben cimri bir kimseyi bir türlü âdil telâkki edemiyorum. Çünkü cimrilik onu fazlasıyla almaya zorlar ve o da alır. Bu bakımdan böyle olan bir kimse, emanet hususunda, emin sayılmaz." Hazreti Ka'b şöyle der: "Her sabah iki melek şöyle bağırırlar: Ey Allahım! Senin yolunda harcamayanın malını telef et! Yolunda harcayanın harcadıklarının yerini hemen doldur!"

Evliyânın büyüklerinden Ebû Ali Cürcânî hazretleri cimrilik anlamına gelen "buhl" kelimesinin harflerini ayrı ayrı tahlil ederek şöyle buyurdular: "Buhl'un be'si belâya, hâ'sı hüsrana, lâm'ı da levm yâni kınama ve kötülüğe delâlet eder. Nitekim cimri insan, nefsiyle belâda, çalışma ve gayretiyle hüsranda, cimriliği, kimseye faydasızlığı îtibârıyla kötülenme ve kınanmadadır."

"En kıymetli iki şey vardır, ondan daha kıymetlisi yoktur. Bunlardan birincisi Allahü teâlâya iman, diğeri de Onun kullarına faydalı olmak, insanları sevindirmektir. En kötü olan iki şeyden de birincisi, imansızlık; diğeri ise Onun kullarına zulmetmektir; onları üzmek, kalblerini kırmaktır."

Adaletiyle meşhur hükümdar Nuşirevan'ın huzuruna iki hikmet ehli kimse geldi. Nuşirevan, ilkine konuş dedi. Bu kimse, "İnsanların en hayırlısı cömert, öfke anında vakur, sözünde teenni ile hareket eden, mütevazı ve akrabalarına şefkatli olan bir kimsedir" dedi.

İslam büyükleri cimriliği ve cimriyi hiç sevmezlerdi. Çünkü cimrilik onların tabiatına, ahlâkına aykırı bir şeydi; en meşhur özelliklerinden biri vermekti. Zaten dinimiz de cimriliği en kötü huylardan biri olarak bildirmiştir. Ayet-i kerimelerde cimriliğin kötülüğü şöyle bildirildi:

"Dünyanın, en tatlı ve de nefsin en çok hoşuna giden işi, yönetici olmaktır. Kalbden çıkacak en son kötü huy da baş olma hırsıdır. Sen sakın bu aldatıcı görünüşe kapılma! Hasbelkader idareci olduğunda zor yolu seç ve maiyetindekilerin hizmetkârı ol!.."

Hibban bin Hilâl arkadaşlarıyla beraber otururken bir kimse onun yanında durakladı, "Acaba içinizde kendisinden bir sual soracağım kimse var mı?" diye sordu. Oradakiler, Hibban bin Hilâl'i işaret ettiler. Bunun üzerine kadın şöyle sordu:

Evliyânın büyüklerinden Leys bin Sa'd çok cömert olup, malı çok fazla idi. Senelik geliri 80.000 dinardı. Bunların hepsini Allah rızâsı için fakirlere dağıtır, elinde bir şey kalmazdı. Bunun için kendisine hiç zekât farz olmadı. Her gün fakirlere 360 altın sadaka vermeden kimse ile konuşmazdı ve buyururdu ki: "Benden bir sadaka veya hediye kabûl eden kimsenin bende olan hakkı, benim onda olan hakkımdan daha büyüktür. Çünkü o, benden, benim için Allahü teâlâya yakınlık vesîlesi olan bir şeyi kabûl etmiştir."

Tâbiînden, İslâm âleminde Eshâb-ı kirâmdan sonra yetişen evliyânın ve âlimlerin en büyüklerinden İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe hazretleri ticâret yapardı. Onun kanaatkârlığı, cömertliği, emânete riâyeti ve takvâsı ticâret muâmelelerinde de dâimâ kendini göstermiştir. Tâcirler ona hayret ederler ve ticârette onu Ebû Bekir'e benzetirlerdi.

Süfyan bin Uyeyne'ye "Cömertlik nedir?" diye soruldu. Cevap olarak şöyle buyurdu:

İmam-ı Gazali hazretleri buyurdu ki: Kişinin malı yok ise bu durumda kul için en uygun hareket, kanaat etmek ve az hırslı olmaktır.

Çoğu aile biz çok sıkıntı çektik, çocuğumuz çekmesin diye, çocukları ne isterse alıyor. Bazıları da ben çocuklarım için kazandım, onlara yedirmeyip de mezara mı götüreceğim diyor. Çok yanlış...

Adamın biri bir dostunun yanına gelip kapısını çaldı. Dostu 'Seni gelmeye zorlayan nedir?' diye sorunca kişi şöyle dedi: "Benim boynumda dörtyüz dirhem borç vardır!" Bunun üzerine ev sahibi dörtyüz dirhemi tartıp adama teslim etti.

Şeyh Ebu Sa'd Harkuşî Nisaburî, Muhammed bin Muhammed'den şöyle rivayet ediyor: "Mısır'da fakirler için birşeyler toparlamakla bilinen bir kişi vardı.

Sosyal anlayışlar çok değişti. Acayip bir toplum olduk. Bir şey alırken ihtiyaç mı değil mi ona bakılmıyor. Zengin zenginliğini gösterme, orta hallisi ayıp olmasın, bizi fakir zannetmesinler, düşüncesinde.