Mehmet Oruç

Yahyâ bin Muaz hazretlerinin hikmetli sözleri:

İmam-ı Şafiî buyurdu ki: "Dünyada en huzursuz kimse, gönlünde hased ve kin tutandır!" Adamın birisi Hz. Ahnef bin Kays'a sordu:

Yahyâ bin Muaz hazretlerine, "Kul, ne zaman ilim, hilm ve hikmet sıfatlarını kaybeder?" diye sorduklarında O şu cevabı vermiştir:

Allah adamları çok az konuşurlar, konuştuklarında da hikmetli konuşurlardı. Nitekim Peygamber efendimiz de, "Bana, hikmet ve mana dolu kelimeler verildi; bana kelâm gerçekten muhtasar kılındı" buyurmuştur. Ebul-Hasan el-Hirevî buyurdu ki: "Hikmet dört şeyden fışkırır:

İmam-ı Gazali hazretleri buyuruyor ki: Peygamber efendimiz de şakalaşır, "Ben de şaka yaparım, fakat doğru konuşurum" buyururdu. Yabancı ile, tanıdıklarla, çocuklarla, ihtiyar kadınlarla ve mahrem kadınlarla şaka yapardı.

"Ebû Hanîfe bizimle insanlar arasında miyardır, ölçüdür. Ona yüzünü dönenin Ehl-i sünnet olduğunu; Onu kötüleyenin, buğzedenin bid'at sahibi olduğunu anlarız!"

Her şeyin tohumu vardır. Düşmanlığın tohumu da şaka ve alaydır, demişlerdir. Said bin As, oğluna nasihatinde buyurdu ki: "Ey oğul, az şaka yap! Çünkü mizahın gereğinden fazlası, insanın değerlerini giderir ve kötüleri, aleyhine cesaretlendirir.

İmam-ı a'zam hazretlerinin, bir talebesine yaptığı nasihati şöyledir: "Susmayı âdet edin. Her ayda birkaç gün oruç tut. Nefsini hesaba çek, ilmi muhafaza et. Böylece amelinden iki cihanda faydalan. Dünya nimetine ve sağlığına güvenme. Bu nimetlerin hepsinden sorguya çekileceksin. Sakın ölümü hatırından çıkarma. Kur'an-ı kerim okumaya devam et.

"Dînini bozanlar çoğaldığı zaman, sen onu canlandıracaksın, sen korkanların kurtarıcısı, şaşıranların sığınağı olacaksın. Şaşıranları doğru yola çevireceksin!"

Irak'ta ve Mısır'da yaşamış olan velîlerden ve Şâfiî mezhebi fıkıh âlimlerinden Muhammed Emin Erbilî insanları ve talebelerini boş söz konuşmaktan sakındırırdı. "Boş söz konuşan ve boş şeylerle meşgûl olan kimsenin tasavvuf yoluna girmesi lâyık değildir.

Evliyânın büyüklerinden Mevlânâ Muhammed Rukıyye hazretleri talebelerine yaptığı bir nasihatte şöyle buyurdu:

Tâbiînin büyüklerinden, hadîs ve fıkıh âlimi Eyyûb-i Sahtiyânî hazretlerine, birisi "Bana nasîhatte bulun" dedi. O da; "Diline sâhib ol, az konuşmaya dikkat et" buyurdular.

Buhârâ'da yetişen büyük velîlerden Mevlânâ Nizâmeddîn Hâmûş (rahmetullahi teâlâ aleyh) sohbetlerinde sık sık şöyle buyururdu:

Evliyânın büyüklerinden Ebû Abdullah Dîneverî hazretlerine çok konuşmanın zararlarından soruldu. O zaman; "Çok söz, iyilikleri yer bitirir. Hattâ yer, kurutur. Tıpkı kuru arâzinin suyu yuttuğu gibi olur" buyurdular.

"Birbirinizi üzmeyin, sevin, birbirinize dua edin. Ana-babanıza iyi davranın. Hanımınıza ve çocuklarınıza karşı güzel huylu olun. Fitne çıkarmayın, münakaşa etmeyin, nimetlere şükredin!"

Irak'ta yetişen büyük velîlerden Mâcid el-Kürdî az konuşmanın fazîletini anlatırken, "Susmak, yorulmadan, güçlük çekmeden yapılan bir ibâdettir.

Bayramlar, anne-babanın, akrabaların ziyaret edildiği ellerinin öpüldüğü günlerdir. Ayrıca, din büyüklerinin ziyaret edilip bayramlarını tebrik edip, hayır dualarının alındığı günlerdir.

Büyük velî, hadîs ve kırâat âlimi Ebû Bekr bin İyâş buyurdu ki: "Sükûtun en küçük faydası, sıkıntı ve belâlardan kurtarmasıdır. İyilik olarak, insana bu yeter. Fazla ve lüzumsuz konuşmanın en küçük zararı, şöhrettir. Belâ olarak, şöhret insana yeterlidir."

Mâverâünnehir bölgesinde yetişen büyüklerden Aziz Nesefî buyurdu ki: "Ey oğul! Bir mecliste bulunduğun zaman az konuş. Sana sorulmayan şeye cevap verme. Bir şey sorulursa cevâbını bilmiyorsan, bilmiyorum de. Bilmediğine, bilmem demek ilmin yarısıdır. Eğer cevâbını biliyorsan, kısa cevap ver. Sözü uzatma. Mecliste bulunanlara imtihân için bir şey sorma. Onlarla münâzara ve münâkaşa etme.

İslâm âlimlerinin ve velîlerin büyüklerinden Celâleddîn-i Devânî çok konuşmanın zararlarını ve konuşma âdâbını şöyle anlatır: