Dostlar meclisi! Ne mutlu CHP'liyim diyene

İlk Meclis’in mebusları davetle çağrılır, Rumelililerin ciddi bir ağırlığı vardır.

 

 

 

Temmuz’da yeni bir tabirle tanıştık. “Demokrasi şehidi.”

 

Uğruna ölünecek değerler arasında “demokrasi” kaçıncı olabilir ki?

 

Yerli değil millî değil, Batıdan ithal bir yönetim şekli. İsrail parlamentosu ve Netanyahu katilini ayakta alkışlayan ABD Kongresi de demokrasi müessesesi... 

 

Faydalıdır zararlıdır orası ayrı mevzu ama övüldüğü yıllarda da mevcudiyeti tartışma meselesidir. 

 

İlk Meclis’e çağrılan mebuslar, yolları bir şekilde M. Kemal ile kesişen isimlerdir, davetle gelir, seçilmiş değillerdir. Tek parti prensleri umumiyetle Rumelilidir, Anadolu’nun alakasız vilayetlerinden gösterilir.

 

Bazıları peş peşe sekiz dönem oturur, sandalyeyi sahiplenir.

 

Şöyle üstünkörü bi bakalım. Önce Ankara vekilleri diyelim. Mesela Midillili Ahmet Rüstem Bilinski.

 

Ardahan’da Filibeli Hilmi (İzmir davasından asılacaktır). Aydın’da Katerinli (Selânik) Hasan Tahsin, Gümülcineli Esat İleri.

 

Ayntab’tan İstanbullu Ali Cenani, Ragıp Yoğun ve Rodoslu Kılıç Ali.

 

Bolu için Nişli Cevad Abbas, Filibeli Nuri Aksu, Eskicuma’dan Tunalı Hilmi. Hanyalı (Yunanistan) Cemal Suda da 5 dönem yapıştıysa vardır bir sebebi. 

 

Burdur sandalyelerine İstanbullu Ali Ulvi, İsmail Suphi ve Kosovalı Mehmet Akif ile Selanikli Şevket. 

 

Bursa’da muhacir çoktur, Grebeneli Emin Erkul, Üsküplü Necati Kurtuluş göze batmaz ama Tosyalı Abdullah Servet kendi muhitini daha iyi temsil etmez mi?

 

Cebel-i Bereket (Osmaniye) mebusları Malkaralı Faik Öztrak ve Debreli (Makedonya) Rasim Celâleddin. Bilmem hiç fıstık yetiştirdiler mi?

 

 

 

ORALIYI BURAYA

 

 

Çorum, Denizli ve Diyar-ı Bekr listelerinde doğma büyüme İstanbullular. 

 

Merak ediyorum acaba Rodoslu Mehmet Atıf ile İstanbullu Refik Saydam Doğubayezid’i gördüler mi?

 

Edirne’ye Bitlisli İsmet İnönü, İstanbullu Kâzım Karabekir ve Priştineli Cafer Tayyar...  

 

El-Aziz’i temsil için  de Selânikli Hasan Tahsin Berk’i yollarlar.

 

Ertuğrul sancağında (Bilecik) İzmirliler ağırdır, Eskişehir’de ise Ohrili Eyüp Sabri, Dobrucalı Veli ve Gümülcineli Sami. 

 

Hadi İstanbul neyse; Pirlepeli Ali Fethi’yi, Köstenceli Numan’ı eritir. İzmir’e de iki Selânikli (Refet Bele, Hasan Tahsin) Gerçi Rodos yakın sayılır, Ali Enver Tekând sindirilir.

 

Kocaeli’ye bakıyorum; H. Sırrı Lefkoşalı, Hamdi Namık Debreli.

 

Karahisar-ı Sahib ve Karahisar-ı Şarki de ellerin elindedir.

 

Karesi vilayetinde Makedonya Köprülü’den Kâzım Özalp gösterilir.

 

 

RUMELİ AÇIK ARA

 

 

Kütahya listesi Yunanistan ve İzmir ağırlıklıdır Serezli Haydar gibi.

 

Menteşe’de (Muğla) Giritli Ethem Fehmi, İstanbullu Mahmut Nedim, Ankaralı Rifat Börekçi.

 

Mersin’de İşkodralı Fahreddin, Diyarbakırlı Muhtar Fikri.

 

Saruhan vilayetinde Midillili Mehmed Refik, Plevneli Celâleddin (Bayar), Manastırlı Hüseyin Avni.

 

Sinop’ta Manastırlı Rıza Vamık, Kırklarelili Şerif.

 

Trabzon listesinde Rodoslu Hamit, Edirneli Hüsrev (Gerede) ve Serezli Hamdi (Ülkümen).

 

Yaa hiç mi Karadeniz çocuğu yoktu? Bunlar hamsiyi fındığı ne bilir?

 

Van’a ise Podgorica’lı Haydar, acaba otlu peynir yedi mi? 

 

Davet edilirler, lütfeder gelirler, yemin bile etmezler.

 

 

 

BASKIN BASANIN

 

 

Yıl 1923.

 

T.C. kurucularını Lozan’ı oylatma endişesi sarar. Meclis-i Mebusan’dan gelen ağır isimler vardır. Tavize direnir, itirazdan da çekinmezler.

 

1. Kemal, Batı Anadolu gezisinde halkı hazırlamaya çalışır ama içi rahat değildir hâlâ.

 

O gece Vekiller Heyeti Başkanı Rauf ve Ali Fuat Paşa’yla toplanır bir plan yaparlar. Meclis’e yeni bir seçim kanunu teklif edecektirler.  Ancak Teşkilat-ı Esasiye’ye göre erken seçim için 2/3 ekseriyet gerekir.

 

Toplanabilmesi zordur, davet edilip de gelmeyenleri müstafi sayar, Meclis’i fesheder kurtulurlar. 

 

Seçim baskın tarzında yapılır; mevcut hukuka göre ya doğduğunuz büyüdüğünüz yerden aday olursunuz ya da en az beş sene ikamet ettiğiniz şehirden.

 

Hâlbuki Yakup Kadri, Mardin adayı olduğunu gazeteden öğrenir, M. Kemal de Ankaralı değildir.

 

Neyse 1923 seçimleri yapılır, Müdafaa-i Hukuk Grubu yekpare koltukları kapatır. Ve Lozan rahatlıkla imzalanır. (23 Temmuz 1923)

 

Oldubittiye getirmek mi? Ne münasebet canım, hâkimiyet bilakayduşart milletindir.

 

Grup haricinde seçilmeyi başaran tek isim Gümüşhane Mebusu Zeki Kadirbeyoğlu olur. Hilafetin İlgası ve Hanedan-ı Osmani’nin Harice Çıkarılması Hakkındaki Kanun’a ret oyu verir.

 

 

DEMEDİM Mİ BEN SANA!

 

 

İnandığını savunanlar muhalif diye ilan edilir. Bir kısmı “İzmir suikastı” davasında elenir. 

 

Kafkas kahramanı Çerkez Halid Paşa cepheden cepheye koşmuş, 11. Yunan Tümeni’ni, Tümgeneral Nikolaos Kladas ile birlikte esir almıştır. Gelgelelim rejim militanlarından Kel Ali (İstiklal Mahkemelerinin hukuksuz celladı) tarafından Meclis koridorunda vurulur. Beş gün boyunca kıvranır, ölmesini bekler, hastaneye kaldırmazlar. Savcılıktan ne soruşturma, ne kovuşturma.

 

Kanun karşısında herkes müsavi, bazıları daha müsavidir.

 

İzzettin Çalışlar Yanya’lıdır. Kütahya Eskişehir Muharebelerine katılır, bir ara Çerkez Ethem ile uğraşır. Askerî vali olarak İzmir’e tayin edilir. Aydın, Muğla ve Balıkesir mebusluğu yapar.

 

Mazhar Germen, sekiz dönem Aydın mebusu olur, taaa DP iktidarına kadar.

 

Anıtkabir inşasını teklif eden alkışçı Mithat üç dönem Aydın, üç dönem de Trabzon mebusu olur.

 

Rodoslu Reşit Galip, sofranın saylavlarındandır. Maarif Bakanlığı yapar, halkevlerini açar, Türkçe ezan taraftarıdır, lisanımızı uydurukçaya boğar. İstiklal Mahkemesi azasıdır, Paşa’nın emriyle Serbest Fırka’ya girer çıkar. “Türk’üm Doğruyum” andını yazar. Rakıyla nohudu özünden çok sevse de ikinci kadehten sonra uçar, Atatürk’e bile posta koyar.

 

 

 

CİNAYET SÜMEN ALTINA

 

 

Manastırlı Recep Zühtü de yakın arkadaşlardan, birçok şirketin mümessilidir, Şeker Fabrikaların da da aza. Metresi Fatma Medine Hanım’ı vurup öldürür. Tabiplere sırnaşır, “Rapor verin bana!” Mazhar Osman “Hayır” der, “Aklın başında!” 

 

F.K. Gökay ise sahtekârlığa alet olur, hem hocasını ezer hem mesleğine ihanet eder, katil kodesten yırtar onun yazdığı raporla.

 

Zamir Bey, Adana eşrafındandır. Paşa, senin adın “Damar” olsun deyince çok bozulur, sesini çıkarmaz. Ağırına gider, kabullenemez asla. Damar da ne ya?

 

Bazı isimler kontenjan senatörü gibidir ömür boyu mebus kalırlar. Mesela Ankara Milletvekili Şakir Kınacı I, II, III, IV, V. ve VI. Dönem Meclis’ten çıkmaz, koltuğunu soğutmaz.

 

Antalya mebusu M. Rasih Kaplan yedi dönem Antalya, bir dönem  Maraş milletvekilliği yapar. Dört kere sekiz kaç ediyorsa o kadar.

 

Nişli M. Cevad Abbas da Bandırma vapurunun iltimaslılarından. Hayat boyu Bolu mebusu, bir eli Tayyare Cemiyetinde diğeri İş Bankasında.

 

Sakaryalı Falih Rıfkı, Bolu ve Ankara listesine kazık çakar. Bir ara Ecevit’ten görünürler, Karaoğlan’ın solculuğuna takar.  Kimse onlardan farklı düşünemez el oğuşturmalıdır karşısında.  Hırslı ve kindardır; “Hamid despotluğunda seyahat yasaktı” der utanmadan. Hâlbuki Sultan demir ve deniz yolları için servetini harcar, teberrular ortada.

 

 

KONJENİTAL (DOĞUŞTAN) KONTENJANLILAR

 

 

Süleyman Sırrı İçöz, Yozgat mebusudur, sekiz dönem içinde tek icraatı var: Bozok’un adını Yozgat yaptırmak. 

 

Bursa’dan Fehmi Gerçeker de müzminlerden, sekiz dönem koltuğu bırakmaz, Meclis’ten cenazesi çıkar.

 

Cebel-i Bereket Mebusu İhsan Eryavuz soyadına ihanet eder, adı karışır Yavuz - Havuz yolsuzluğuna.

 

Manastırlı Hüseyin Avni de anasının karnından vekil olarak doğar, ölene kadar yapışır Osmaniye’nin sırtına.

 

Dr. Mustafa Cantekin Meclis’e Kozan’dan girer, yedi dönem Çorum’u temsil eder sonra.

 

Mazhar Kansu bir dönem Hakkâri, dört dönem Denizli, iki dönem de Artvin’den, hukukçu olmadığı hâlde Şark İstiklal Mahkemesine başkanlık yapar.

 

Yusuf Başkaya da İstiklal Mahkemesi Başkanı... Eh yedi dönem Denizli koltuğu bağışlanmış çok mu ona?

 

İstanbullu İbrahim Edhem, Bandırma vapurunun hekimi (demek kırık dökük, pusulasız tekne değil, padişahın lütfettiği donanımlı gemi) hooop oradan Diyarbakır saylavlığına.

 

 

MADALYALI İDAMLIKLAR

 

 

Priştineli Cafer Tayyar (Eğilmez) Balkan dağlarını mekân tutan bir komutandır.  M. Kemal Samsun’a yollandığında Rumeli’de esirdir hatta. Bilahare Güneydoğu’ya yollanır, Nasturi isyanını bastırır. “Bırakın Musul’a da gireyim” der, “Zaten Misakımillî hudutlarında.” Ankara kesinlikle karşı çıkar...   Göğsü madalya doludur lakin İzmir suikastında yargılanır, ipten zor yırtar.

 

Yavuz zırhlısının tamiri için Fransız şirketinden rüşvet alan Dr. Fikret Onuralp süzme kulüpçüdür. Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Locasından. I. Dönem Kozan, II. Dönem Ertuğrul, III. Dönem Bilecik mebusu yapılır ve Kastamonu İstiklal Mahkemesinde azadır.

 

İbrahim Abdülhak Fırat tam yedi dönem Erzincan mebusu, İstiklal Mahkemesi savcı muavini ayrıca.

 

1. Emin Sazak ise sekiz dönem Eskişehir mebusu. Kadrolu gibi âdeta.

 

Erzurumlu Rüştü Paşa hemen hemen her cephede savaşır; Kafkaslarda, Sakarya’da. O kadar muharebeden sağ çıkar, İzmir suikastından kurtulamaz. Yaftalar, yargılar, sallandırırlar!

 

Cephede ayı yavrusu beslediği için adı “Ayıcı”ya çıkan Mehmed Arif Bey, Bandırma vapuru ile Samsun’a gelen üçüncü milletvekili. 1923 Eskişehir’den parlamentoya, 1926’da İzmir suikastından darağacına…

 

Devlet Selâniklilerin elinde gibi görünüyor inanmayın asla.  Öyle “zümre iktidarı” filan yok, hemşehri muhabbetidir en fazla...

 

Biz de mübadiliz, muhaciriz, yerli yetikli Selânikliyiz bu arada.

 

Hem ana tarafından hem baba...