Askerlik dönüşü çalışanı işe başlatmayan patron tazminat öder!
21 Şubat 2022 02:00
Genel olarak hukuk sisteminde sözleşme hürriyeti esastır. Bu temel ilke Anayasamızda teminat altına alınmıştır.
Borçlar kanununun yanı sıra iş kanununda da sözleşme hürriyeti bazı istisnalar dışında egemen bulunmaktadır.
İş mevzuatına göre işçi ile işverenler hizmet sözleşmesi yapıp yapmamakta özgür olmakla birlikte bazı hâllerde işverenlerin sözleşme mecburiyeti bulunmaktadır.
Bu mecburiyetlerden biri de kanuni askerlik görevini ifa eden işçinin askerlik bitiminde yeniden istihdam etme yükümlülüğüdür.
Bahse konu istihdam etme zorunluluğunun şartları ile bu zorunluluğa uymamanın yaptırımları bu yazımızda irdelenmiştir…
İşe geri alma mecburiyetinin yasal dayanağı
İş Kanunun “Askerlik ve kanundan doğan çalışma” başlıklı madde hükümlerine göre; herhangi bir askerî ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak 2 ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır.
Aranan şartlar bulunduğu hâlde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.
Belirtilen yasada işçilerin tekrar işe başlamaları ile ilgili bir mecburiyet öngörülmemiştir.
2 aylık süreyi kaçırmayın
İşçinin işe geri alınma hakkından faydalanması için askerlik görevinin mutlaka tamamen sona ermiş olması gerekmektedir.
İş Kanununun belirtilen maddesi gereğince askerî ya da kanuni ödev dolayısıyla işten ayrılan işçilerin bu ödevin sona ermesinden başlayarak 2 ay içerisinde askerlik öncesi çalıştıkları iş yerinde çalışmaya devam etmek istediklerine dair başvuruda bulunmaları elzemdir.
Sürenin geçirilmesi hâlinde bu hak kaybolacaktır. Keza yasada öngörülen bu süre 2 ay olup hak düşürücü süredir. Ancak işveren kabul ederse işçinin başvurusundan 2 aylık süre geçmiş olsa bile işçiyi dilediği anda tekrar işe alabilecektir.
İşçinin askerlik öncesi işine başlatılması esas
İşverenin davacıya yeniden işe alma yükümlülüğü yukarıda da açıkladığımız üzere kanundan doğan bir yükümlülüktür. Bu yükümlülüğünün yerine getirilmesinde işveren hüsnüniyet kaidelerine göre hareket etmelidir.
Buna göre askerlik dönüşü işçinin eski işine girmek istemesi hâlinde eski yaptığı işinde çalıştırılması esastır.
Ancak eski yaptığı iş dolu ve benzeri işlerde boş yer varsa derhal bu işte, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Dolayısıyla işçinin ücretlerinin düşürülmemesi, çalışma şartlarının zorlaştırılmaması gerekmektedir.
3 aylık tazminat
Yasa gereği aranan şartlar bulunduğu hâlde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye 3 aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorunda kalacaktır.
Asıl işveren alt işveren ilişkisi söz konusu ise yasal şartlar gerçekleştiği takdirde, işçinin 3 aylık tazminat talebinden alt işveren (taşeron) ile asıl işveren de birlikte sorumlu tutulmaktadır.
İhtilaf olması hâlinde Yargıtay bu konuda mahkeme tarafından işçinin davalı işverene başvurduğu dönemde iş yerinde gerçekten boş yer bulunup bulunmadığı, dava sırasında da uygun bir yerin boşalıp boşalmadığı, işçinin başvurduğu aynı işverene ait diğer işlerde ise yeterlilik taşıyıp taşımadığının yöntemince araştırılmasını istemektedir. Bu konuda gerekirse bilirkişi marifeti ile iş yerinde keşif de yapılarak gerçek durumun araştırılması, iş yeri kayıtlarının incelenmesi, işçinin iş yerinde çalıştığı birimin kaç işçi çalıştıracak kapasitede olduğu, hâlen mevcut çalışan kaç işçi olduğu, işçinin başvurusundan sonra yeni işçi alınıp alınmadığının bütün yönleri ile araştırılması gerektiğini belirtmektedir.
Son olarak askerlik dönüşü işverenin işçileri tekrar işe almaması ile ilgili idari para cezası kesilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmadığını belirtelim.
***
“Hayatımı aydınlatan ve içimi neşeyle dolduran ülkülerim; hakikat, iyilik ve güzelliktir.” Albert Einstein