Erken emeklilikte “masabaşı staj” ile “sanayi stajı” farkı!

Staj ve çıraklık, gençlerin uygulamalı meslek deneyim kazanması ve iş piyasasına hazırlanmasında fevkalade öneme sahip bulunmaktadır. Ancak ülkemizde birçok işveren, çırak ve stajyeri düşük maliyetli iş gücü olarak görmektedir.

 

Uzun yıllar yaptığım teftişlerde çırakların sanayide aynen işçiler gibi her işi yaptıklarına bizzat muttali oldum. Sosyal güvenlik açısından aradaki fark ise staj ve çırakların emeklilik sigorta kollarından mahrum bir şekilde istihdam edilmeleridir. Üstelik sanayide ağır işlerde çalışan çıraklara bu süreleri emeklilik açısından ne borçlanma imkânı tanınmakta ne de başlangıç olarak sayılmaktadır. Buna mukabil yazımızda açıkladığımız masabaşı staj yapan avukatlar gibi bazı mesleklerde staj sürelerini borçlanma uygulaması bulunmaktadır.

 

Hâl böyle iken emeklilikte staj-çıraklık uygulamalarındaki farklılıklardan mütevellit adaletsizlik ve eşitsizlik meselesi sosyal güvenlik sistemimizin başta gelen meselelerinden birini teşkil etmektedir.

 

Gazetemize en çok gelen soruların başında stajyer olarak çalışmış olanların bu çalışmalarının emekliliğe sayılıp ne zaman erken emekli olacakları ile ilgili.

 

Okuyucularımızdan gelen yoğun sorular ve bu konudaki meraklarına her yeni gelişme olduğunda ışık tutmaya devam ediyoruz…

 

Stajyer ve çırakların erken emekli olması için iki yol bulunmaktadır;

• Birincisi stajyer ve çırakların çalışma başlangıçlarının doğrudan emeklilikte başlangıç kabul edilmesi.

• İkincisi ise staj ve çıraklıkta geçen sürelere aynen askerlikte olduğu gibi borçlanma hakkının verilmesi.

Şu anda stajyerlerle ilgili hükûmet tarafından yapılmakta olan herhangi bir düzenleme yok.

 

Diğer yandan tüm stajyerlerin durumu aynı değil. Genel olarak stajyerlerin çoğunluğunun borçlanmak hakkı bulunmamasına karşın bazı mesleklerde ise staj sürelerinin borçlanarak emeklilikte hizmetten sayılması söz konusudur. Bu bağlamda eşitsizlik olduğu açıktır. Bu yazımızda emeklilikte en şanslı olan stajyerlerle dezavantajlı çırak ve stajyerin durumu gözler önüne serilmiştir.

 

 

STAJYER AVUKATLAR

 

 

Avukatlık Kanunu gereğince avukatlar, sigortalı olmaksızın ilk 6 ay mahkemelerde, kalan 6 ay da avukat yanında olmak üzere toplam 1 yıllık staj sürelerini gösteren onaylı baro belgesi ve borçlanma talep dilekçesi ile SGK’ya başvurmaları hâlinde bu süreleri borçlanabilmekte ve emeklilikte büyük avantaj sağlamaktadır.

 

Borçlandırılacak olan süre bir yıllık süreyi geçemeyeceğinden, bu sürenin tespiti staj bitim tarihinden geriye doğru gidilmek suretiyle yapılmakta olduğundan stajın yapıldığı tarihe göre erken emeklilikte de avantaj sağlaması mümkün bulunmaktadır.

 

Avukatlık staj süresi sırasında, sosyal güvenlik kuruluşlarından birisine prim ödendiğinin tespit edilmesi veya askerlik hizmeti ile staj sürelerinin iç içe geçtiğinin tespit edilmesi hâlinde, prim ödenen süreler veya askerlik hizmetinden sayılan süreler düşülmek suretiyle kalan staj süreleri borçlandırılacaktır. 

 

 

DOKTORA VEYA TIPTA UZMANLIK SÜRELERİ

 

 

Sigortalıların SGK’ya tabi olmaksızın yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya tıpta uzmanlık öğrenim süreleri talepleri hâlinde borçlandırılacaktır. Doktora öğrenimi gördüğü süreleri borçlanmak isteyen sigortalıdan,

 

· Borçlanma talep dilekçesi,

 

· Doktora diplomasının onaylı fotokopisi,

 

· Doktora öğrenimini yurt içinde yapanların doktora öğrenimlerinde geçen sürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini gün ay yıl olarak gösterir şekilde doktora yaptığı üniversitece düzenlenmiş belge,

 

· Doktora öğrenimini yurt dışında Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe

 

Hakkında Kanun’a göre yapmış ise, dil, yüksek lisans ve doktora eğitim sürelerinin başlangıç ve bitiş tarihlerini gösterir Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğünce düzenlenecek öğrenim planı, gerekli bulunmaktadır.

 

 

HEKİMLERİN FAHRİ ASİSTANLIKTA GEÇEN SÜRELERİ

 

 

Hekimlere, fahri asistanlıkta geçen sürelerini borçlanma imkânı tanınmıştır. Sigortalılar fahri asistanlıkta geçen sürelerini, fahri asistan olarak görev yaptığı tarihleri gün, ay, yıl olarak belirtir ilgili üniversite veya hastaneden temin edeceği belgenin aslını borçlanma talep dilekçesine ekleyerek SGK’ya başvurmaları hâlinde söz konusu sürelerini borçlanabileceklerdir.

 

4/1-c kapsamında sigortalı olanlardan HİTAP ekranlarında hizmet süresi bulunmayanların borçlanmaları için kurumlarından tüm hizmetlerini gösterir onaylı hizmet belgesi istenmektedir. Bu kapsamdaki sigortalılardan borçlanmak için seçilecek miktar, Emekli Sandığı Kanunu gereğince emsali için hesaplanacak miktarın altında olmayacaktır.

 

 

EŞİTLİK AÇISINDAN DÜZENLEME ŞART

 

 

Sanayide sahada ağır işlerde çalışmış olan stajyer ve çıraklara da yukarıda yer verdiğimiz kişilerde olduğu gibi SGK hizmet borçlanması hakkı verilmesi Anayasa’nın eşitlik ilkesine uygun olacaktır. Stajyer ve çırakların işçi olmaması bahanesi de yersizdir. Keza borçlanma imkânına sahip stajyer avukatlar da işçi değildir. Bu bağlamda stajyer avukat ve mezkur kişilere verilen borçlanma hakkı tüm stajyer ve çıraklara da verilerek bu haklı serzenişler nihayete erdirilmelidir.

 

Bunun için de hükûmet tarafından bir an önce yasal düzenleme yapılmalıdır.

 

 

 

İsa Karakaş'ın önceki yazıları...