Geçmişten günümüze asgari ücretten beklentiler...

Yasa gereği asgari ücretin işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek miktarda olması gerekmektedir. Bu bağlamda ülkemizde asgari ücret belirlenirken sadece işçinin kendisi göz önünde bulundurulmaktadır. Medeni durumu, çocuk sayısı, özetle aile durumu dikkate alınmamaktadır.

 

Diğer yandan 7 milyonu aşkın işçiyi doğrudan; asgariye yakın ücret alan diğer ücretlileri de göz önünde bulundurduğumuzda 10 milyondan fazla çalışanı ilgilendirmektedir. Asgari ücret, mihenk taşı gibi özel sektör ve kamu kesiminde tüm ücretliler arasında dengelerin yeniden sağlanmasında güncelleme yapılırken göz önünde bulundurulmaktadır. Ayrıca sosyal yardımlardan, işsizlik ve istirahat paralarına kadar birçok kalemi etkilemektedir. Hâl böyle olunca asgari ücret güncellemesi yapılırken hemen herkes pürdikkat kesilmektedir.

Sosyal ve iktisadi açıdan büyük bir ehemmiyete haiz olan asgari ücret, 1936 tarihli ilk İş Kanunumuzda öngörülmüştü. Ancak fiilî uygulaması 1950’li yılların başında mahallî komisyonlar tarafından belirlenmeye başlanmıştır.

 

1960’lı yılların sonlarına doğru mahallî komisyonlar yerini merkezî komisyona bırakmıştır. 1971 tarihli 1475 sayılı İş Kanununda da merkezî komisyon olarak “Asgarî Ücret Tespit Komisyonu” uygulaması kabul edilmiştir. Belirtilen merkezi komisyon uygulaması hâlen devam etmektedir.

 

Asgari ücret sanayi ve hizmetler kesimi ile tarım ve orman kesimi işçileri için daha önce “Asgari Ücret Tespit Komisyonu” tarafından ayrı ayrı olarak belirlenmekte iken 01.08.1989 tarihinden bu yana her iki kesim için tek rakam olarak belirlenmektedir. Diğer yandan 16 yaşını dolduranlar ile doldurmayanlar için ayrı ayrı belirlenirken 2014 yılından itibaren bu ayrım da kaldırılmıştır.

 

Günümüzde bu ücretin uygulaması, iş sözleşmesi ile çalışan ve 4857 sayılı İş Kanununun kapsamında olan veya olmayan, her türlü işçinin çalıştığı bütün iş kollarını kapsamaktadır.

Son dönemlerde asgari ücretle ilgili milletvekilleri tarafından çok sayıda kanun teklifi TBMM’ye intikal ettirilmiştir. Bu tekliflere bakıldığında asgari ücretin yıl bazında kiminde 4 kez, kiminde 3, kiminde ise 2 kez belirlenip zamlanması öngörülmektedir. Esasen geçmiş dönemlere bakıldığında bu tekliflerde öngörülen tüm sürelerin uygulandığı görülmektedir. Örneğin son 22 yıllık dönemlere bakıldığında 2000-2002 yılları arasında her yıl 4 kez belirlenip zamlandığı, 2003 yılında 3 kez, 2004 yılı ve müteakip yıllarda 2015 yılına kadar her yıl 2 kez belirlenip zamlandığı görülmektedir.

2016 yılından 2022 yılına kadar olan dönemde ise her yıl sadece bir kez Aralık ayında belirlenip zamlanmaya başlanmıştır. 2022 yılında yeniden enflasyon rakamlarının artmasına bağlı olarak asgari ücret iki defa güncellenmiştir.

01 Ocak 2023 tarihinden geçerli olan asgari ücret %54,66’lık bir artışla 8,506 TL’ye brüt 10 bin 8 TL’ye yükseltilmiştir. Dolar bazında ise yaklaşık 455 dolara varmıştır. Cumhurbaşkanımız tarafından seçim döneminde bu temmuz ayında asgari ücretin zamlanarak çalışanların enflasyona ezdirilmeyeceği açıklanmıştı. Hâl böyle olunca asgari ücret bu sene de ikinci kez belirlenecektir.

 

Dün toplanan asgari ücret komisyonunda eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının 500 dolar açıklaması damgasını vuracaktır. Keza 500 dolar tüm toplumda beklenti hâline gelmiştir. Ayrıca kritik eşik önceki asgari ücretin vardığı 455 dolar rakamıdır. 455 dolar rakamı bakanlık tarafından tüm topluma tarihî rekor olarak yazılı ve görsel medyaya ilan edilmişti. Bu bağlamda 455 doların altın bir güncelleme rakamı asgari ücretliler ve tüm toplum nezdinde ücretin gerilemesi anlamına gelecektir. 500 doların altındaki bir rakam ise tüm topluma verilen taahhüdün yerine getirilmemesi manasına gelecektir.

 

Lafın özü çalışanın ve emekçinin en büyük sorunu yüksek enflasyondur. Yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı azaltılmadığı müddetçe asgari ücret ne kadar artarsa artsın maalesef birkaç ay sonra yine buharlaşacaktır.