Haklı sebeple fesihte süreye dikkat!

Gerek işçi gerekse işveren süresi belirli olsun veya olmasın, bazı hâllerde iş sözleşmesini, sözleşme süresinin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin derhâl sona erdirme hakkına sahip bulunmaktadırlar. Bu süreler ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hâller ve benzerleri nedeniyle yapılan fesihlerde geçerlidir.

 

İş sözleşmesinin derhâl sona erdirilmesi durumunda işçinin bir yıllık çalışma süresi de mevcutsa kıdem tazminatına da hak kazanmaktadır. İşverenin de ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranan işçiyi işten çıkarması hâlinde tazminat ödeme yükümlülüğü bile çoğu kez ortadan kalkmaktadır.

Fesih hakkının kullanımı İş Kanunu tarafından açıkça özel ve genel sürelere bağlanmıştır. Bu süreler hak düşürücü süre olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda işçi veya işveren bakımından haklı fesih nedenlerinin ortaya çıkması hâlinde, iş sözleşmesinin diğer tarafının sözleşmeyi haklı nedenle fesih yetkisinin kullanılma süresi sınırsız değildir. Keza İş Kanununda işverenin öğrendiği tarih ve olayın gerçekleştiği tarih başlangıç esas alınmak üzere iki ayrı süre öngörülmüştür. Bu süreler içinde fesih yoluna gitmeyen işçi ya da işverenin feshi, haklı bir feshin sonuçlarını doğurmaz.

 

Bu süre, feshe sebep olan olayın diğer tarafça öğrenilmesinden itibaren 6 iş günü ve herhâlde fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren bir yıl olarak kanunda belirlenmiştir. İşçinin olayda maddi çıkar sağlamış olması hâlinde bir yıllık sürenin işlemeyeceği öngörülmüştür.
Öngörülen 6 iş günlük ve bir yıllık süreler ayrı ayrı hak düşürücü niteliktedir. Bir başka anlatımla fesih hakkının öğrenmeden itibaren altı işgünü ve olayın gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması şarttır. Sürelerden birinin dahi geçmiş olması haklı fesih imkânını ortadan kaldırır. Hak düşürücü sürenin niteliğinden dolayı taraflar ileri sürmese dahi, hâkim res'en dikkate almaktadır.

İş Kanunu’nda, işçinin maddi çıkar sağlamış olması hâlinde ise bir yıllık sürenin işlemeyeceği öngörülmüştür.

 

Bu nedenle haklı feshe neden olan olayda işçinin maddi bir menfaati olmuşsa, 6 iş gününe riayet etmek şartıyla olayın üzerinden ne kadar süre geçerse geçsin işverenin haklı fesih imkânı vardır.

Altı iş günlük süre işçi ya da işverenin haklı feshe neden olan olayı öğrendiği günden itibaren işlemeye başlar. Olayı öğrenme günü hesaba katılmaksızın, takip eden iş günleri sayılarak altıncı günün bitiminde haklı fesih yetkisi sona erer.

İşverenin tüzel kişi olması durumunda altı iş günlük süre feshe yetkili merciin öğrendiği günden başlar. Bu konuda müfettiş soruşturması yapılması, olayın disiplin kurulunca görüşülmesi süreyi başlatmaz. Olayın feshe yetkili kişi ya da kurula intikal ettirildiği gün altı iş günlük sürenin başlangıcını oluşturur.

Bir yıllık süre ise her durumda olayın gerçekleştiği günden başlar. İş Kanununda öngörülen 6 iş günlük ve bir yıllık süreler ayrı ayrı hak düşürücü niteliktedir. Hak düşürücü süre, "iş günü" şeklinde belirlediğinden süre, iş günleri dikkate alınarak hesaplanacaktır. İşverenin olay hakkında gerekli araştırma ve inceleme yaptırarak bir tereddüde mahal vermeyecek şekilde olayı öğrendiği tarihin altı iş günlük sürenin başlangıcı olarak kabul edilmesi gerekir. Şayet fesih yetkisi, bir makama ait ise veya işverence fesih yetkisi verilmiş işveren vekili veya vekilleri söz konusu ise, ilgili makam veya işveren vekilinin veya vekillerinin birinin olayı öğrenme tarihi, sürenin başlangıç tarihidir.

 

Olay ve fail hakkında bir soruşturma yapılıyorsa, altı iş günlük süre, soruşturma sonucunun feshe yetkili kişi veya makam tarafından öğrenildiği tarihten; olay disiplin kuruluna intikal ettirilmişse, disiplin kurulu kararının öğrenildiği tarihten itibaren başlayacaktır. Disiplin olayının, yetkili makamın bilgisi ve iradesi haricinde geciktirilerek altı iş günü geçtikten sonra disiplin kuruluna intikal ettirilmiş olması durumu değiştirmez; yetkili makam disiplin kurulu kararını öğrendiği tarih itibarıyla 6 iş günü içinde fesihte bulunabilir.

 

6 iş günlük sürenin, faili bilinmeyen bir olayda, olayın öğrenildiği tarihten değil de failin kim olduğunun öğrenildiği tarihten itibaren başladığının kabul edilmesi gerekecektir.
Altı iş günlük süre, olayın öğrenildiği gün başlar ifadesi, olayın öğrenildiği günü takip eden iş günü başlar şeklinde anlaşılmalıdır. Bu nedenle, sürenin başlangıç tarihi, olayın öğrenildiği günü takip eden iş günüdür.

Fesih hakkının öğrenmeden itibaren 6 iş günü ve olayın gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması şarttır.

 

Hak düşürücü sürenin niteliğinden dolayı taraflar ileri sürmese dahi, hâkim kendiliğinden dikkate almak mecburiyetindedir. Belirtilen süreler geçtikten sonra bildirimsiz fesih hakkını kullanan taraf, haksız olarak sözleşmeyi bozmuş sayılacağından ihbar tazminatı ile şartları oluşmuşsa kıdem tazminatından sorumlu olacaktır.