Ölen memurların hak sahiplerine maaş bağlama esasları
2008/Ekim ayı öncesinde memur ve memur gibi sosyal güvenlik kapsamında bulunan kamu görevlilerinin emeklilik işlemleri hâlen Emekli Sandığı Kanunu’na göre yapılmaktadır.
Hâl böyle iken işlemler diğer sigortalılara göre farklılık arz etmektedir. Hatta bu memurların ölümleri hâlinde dul ve yetim aylıklarının bağlanması, bölüştürülmesi ve kesintiye uğraması ile diğer işlemleri de farklılık göstermektedir.
Memur iştirakçinin/sigortalının ölümü hâlinde belirli şartlarla maaş bağlanmaktadır.
MEMUR İŞTİRAKÇİYE İLİŞKİN ŞARTLAR
Dul ve yetim aylıklarının hangi hallerde bağlanacağı Emekli Sandığı Kanunu’na düzenlemiş olup 2008 yılı Ekim ayı başından önce Kanun kapsamında iştirakçiliği bulunanlardan,
Cumhurbaşkanı, Başbakan ve 2008 Ekim ayı başından sonra seçilen TBMM Başkanı iken veya ayrıldıktan sonra,
İştirakçi veya iştirakçiliği sona ermiş ve daha sonra başka bir sigortalılık statüsüne tabi olarak çalışmamış olanlar ile emekli veya adi malullük aylığı almakta olan ve toplam hizmet süreleri 10 yıl ve daha fazla olanlardan,
Vazife malullüğü aylığı alanlardan,
İştirakçilerden Kanunda yazılı vazifeden doğma sebeplerle veya aynı sebeplerden doğma kaza ve yaralanmaları üzerine tedavi sırasında veya ameliyat yüzünden,
Vazife malullüğünün geçmesi nedeniyle aylığı kesilmiş ve emeklilik hakkı tanınan bir vazifeye tayin edilmemiş ve fiilî hizmet süreleri de 10 yılı doldurmuş bulunanlardan, ölenlerin, ölüm tarihinde anılan Kanuna göre aylığa müstahak dul ve yetimlerine maaş bağlanmaktadır.
DUL VE YETİMLERE İLİŞKİN GENEL ŞARTLAR
Emekli Sandığı Kanunu’nda dul ve yetimler; karı, koca, çocuklar, ana ve baba olarak tanımlanmıştır. Buna göre dul ve yetimlerden;
Vazife Malullüğü Tespit Kurulunca, kendisinden aylık bağlanacak iştirakçiyi veya emekli, adi malullük, vazife malullüğü aylığı alanı; kasten ve haksız yere öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenlere veya adi malul sayılacak duruma getirdiği,
Kendisine aylık bağlatacak iştirakçiye veya emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alana veya ailesine karşı ağır bir cürüm işlendiğinden veya bunlara karşı kanunen mükellef olduğu vazifeleri ifada büyük bir kusur irtikap eylediğinden dolayı ölüme bağlı bir tasarrufla mirastan ıskat edildikleri, hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunanlara,
Evli kız ve erkek çocuklarla anaya,
Kendisinden aylık bağlanacak olanların ölüm tarihinde,
-Kanunun emeklilik haklarının düşmesi ve bağlanan aylıkların devamlı olarak kesilmesini gerektiren sebepleri düzenleyen Kanun maddesi kapsamında Türk vatandaşlığından çıkarılan, Türk vatandaşlığını bırakan veya yabancı memleket uyruğuna girenlere,
-Emeklilikle ilgili bir görevde çalışmakta olan veya görev yapmakta iken aylıksız izne ayrılan yetimlere, aylık bağlanmayacağı öngörülmüştür. Ancak, Türk vatandaşlığından çıkan veya çıkarılanlardan, Sosyal Güvenlik Antlaşmasına taraf olduğumuz ülke vatandaşlığına geçenlere aylık bağlanacak, aylık almakta olanların ise aylıkları kesilmeyecektir.
Toplam hizmet süreleri 10 yıl veya daha fazla olan iştirakçiler ile mezkûr Kanun kapsamında emekli, malullük veya vazife malullüğü aylığı alanların dul ve yetimlerine aylık bağlanırken aranan şartları eş, çocuk, ana-baba açısından ayrı ayrı ele alınmıştır.
DUL EŞE AYLIK BAĞLANMASI
Emekli Sandığı Kanununda, ölenin dul kalan eşine aylık bağlanması için, ölüm tarihinde memur iştirakçi ile Türk Medeni Kanununa uygun olarak evlilik birliğinin bulunması gerekmektedir. Ayrıca malullük, muhtaçlık gibi özel hiçbir şart öngörülmemiştir.
Müracaat yeterli olup, söz konusu müracaatın dul eşin kendisi veya aylığa müstahak olanlardan birisi tarafından yapılması yeterli olacaktır.
Dul eşin, iştirakçi olması ya da Emekli Sandığı Kanuna veya SGK (5510 s.) Kanunun 4/1-c kapsamında emekli, adi malullük veya vazife malullüğü aylığı alması, sadece aylık bağlama oranını etkileyecektir.
Bu durumda, dul eş hem kendi görev veya emekli aylığını hem de dul aylığını birlikte alabilecek ancak, bağlanan dul aylığı oranı %50’yi geçemeyecektir.
Ancak, dul aylığı bağlanacak eşin, Emekli Sandığı Kanunu kapsamında aylık almakta iken ölen anne ve/veya babasından dolayı yetim aylığına da müstahak olması hâlinde; her iki aylığı birlikte alamayacak, bu durumda tercih edeceği aylık bağlanacaktır.
Medeni Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonrasında nüfusa tescil edilmiş birden fazla eşi bulananların eşlerine aylık bağlanmaktaydı. Medeni Kanunla birlikte sadece bu kanuna göre geçerli resmî nikâhlı dul eşe maaş bağlanmaktadır.