Ramazan yardımlarının SGK primi ve vergi karşısındaki durumu

Birçok faktöre bağlı olarak dünyada olduğu gibi hâlen ülkemizde de devam eden konjonktürel ekonomik etkiler, döviz kuru dalgalanmaları ile savaş gibi birçok etkenin aynı anda devam etmesine bağlı olarak son dönemlerde enflasyon rakamları maalesef yüksek seyretmektedir.

 

Ülkemizde çalışanların büyük bir çoğunluğu asgari ücret üzerinden maaş almaktadır. 2023/Ocak ayından itibaren asgari ücrete %50’yi aşkın güncelleme yapılmasına karşın enflasyon karşısında bu iyileştirmenin önemli bir kısmı şimdiden erimiştir.

 

Özellikle büyük şehirlerde başta kira ve gıda olmak üzere hemen her kalemde meydana gelen fahiş artışlar başta asgari ücretliler olmak üzere tüm çalışanlara büyük sıkıntılar yaşatmaktadır. Ramazan ayında bulunduğumuz bu günlerde çalışanlarını bir nebze de olsa rahatlamak isteyen çok sayıda işveren ve iş yeri sahibi, işçilerine ramazan yardımı adı altında yapacakları yardımlardan SGK’nın prim kesip kesmeyeceği yönünde sorular yöneltmektedir. Bu sorulara toplu cevap olacak şekilde çalışanlara verilecek ramazan yardımlarının SGK primi ve vergi karşısındaki durumu irdelenmiştir…

Çalışanların hangi kazançların SGK prim matrahına esas alınamayacağı sayma yöntemiyle belirlenmiştir. Genel olarak bütün ücretler SGK primine tabi bulunmaktadır. Uygulama ve öğretide kabul edildiği üzere ücret, görülen bir işin karşılığında çalışana işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağdır. Bu duruma göre işverence ödenen ücret ve yasada sayılan diğer ödemeler dışında kalan işçiye doğrudan doğruya verilen ayni yardımlar SGK primine tabi değildir.

 

Ayni yardımlar; yiyecek, giyinme, ısınma vb. doğrudan sigortalının ihtiyacını gidermeye yönelik para olarak değil de mal veya hizmet olarak yapılan yardımlardır. Bu bağlamda işçiye Ramazan ayında ayni yardım olarak verilecek başta Ramazan kolisi olmak üzere, yağ, şeker ve diğer gıda maddeleri ile ısınma amaçlı verilecek odun, kömür… gibi yardımlarından da SGK primi kesilmeyecektir.

 

Esasen bunun dışında Yargıtay uygulamasında bazı kararlarda başta yakacak ve yakıt parası olmak üzere teknik personele ödenen şantiye ve arazi zammını, hasta sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, toplu iş sözleşmesi gereğince sigortalıya ödenen araç ücreti, elden verilen erzak, elbise dikiş ücreti gibi ödemeler de ayni yardım niteliğinde görülmüştür. Yine somut bir biçimde belli bir ihtiyaca yönelik, ayni yardım niteliğinde olan giyim yardımı da sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançlardan değildir. (Y.10.H.D. 2014/6794 kararı)

 

Vergi açısından değerlendirdiğimizde bu konuda Gelir Vergisi Kanununun ücret tarifine bakmak lazım. Bu kanunda ücret, işverene tabi belirli bir iş yerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda ayni olarak çalışanlara verilecek ramazan kolisi ve erzak yardımlarından gelir vergisi kesintisi yapılması söz konusu olacaktır. Ramazan yardımlarının ayrıca damga vergisi kesintisine tabi olduğunu da belirtelim.

Alışveriş/hediye çekleri, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan birer ödeme araçlarıdır.

Bu çekler sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, belli ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak işverenler tarafından yardım amaçlı verilmekte ve sadece ayakkabı, giyim, erzak vb. gibi çekte belirtilen ihtiyaca karşılık çek hamiline alışveriş yapma imkânı sağlamaktadır. Dolayısıyla ramazan ayında alışveriş/hediye çeklerinin ücret ya da ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadıkları dikkate alınarak, işverenlerin sigortalılara vermiş oldukları alışveriş/hediye çekleri prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecektir.

 

Örneğin işçilere yağ, çay, bakliyat ve diğer zaruri gıda ihtiyaçları için 900 TL’lik market alışverişi için işçiye doğrudan doğruya nakit para verilmesi yerine işveren ile anlaşma yapılan marketle fatura mukabili alışveriş çeki verilmesi prime tabi tutulmayacaktır.

Genel olarak işverenlerce sigortalıları için üçüncü kişilere yapılan ödemeler sonucunda sigortalısının paradan gayrı maddi olarak yararlanmış olduğu alışveriş çekleri, kira ödemeleri, okul öğrenim tutarları, kreş gibi kalemlere ilişkin ödemelerin bulunması hâlinde söz konusu ödemelerin sigortalıya doğrudan yapılan bir ödeme olmadığından SGK primine tabi tutulmayacağının tekrar altını çizelim…

 

Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yukarıda niteliği belirtilen bu ödemeler prime esas kazanca dâhil edilecektir. Gerekirse SGK o iş yerini teftiş kapsamına alabilecektir.

 

Keza amaç işçilere yardım olmayıp sırf SGK primlerinden kaçırmak için gerçekte ücret ödemesi olmakla birlikte bu ödemeleri muvazaalı bir şekilde alışveriş çeki kisvesi altında gizlemek maksadıyla verilmesi hâlinde oluşacak prim kayıpları nedeniyle SGK denetim yaptırmaktadır.

 

Denetimde muvazaa tespit edilmesi hâlinde; hem yüklü miktarda idari para cezası kesilmekte, hem de kaçırılan primler faiziyle geri alınmaktadır. Üstelik faydalanılan bazı teşviklerden mahrum kalınması da söz konusu olabilecektir.