Banknotlarımız...

Oldukça enteresan bir banknot maceramız var. Bazı bilgileri, özet olarak sizlerle paylaşmak istiyoruz. Portre dahil, belli bir grafik tasarım çerçevesinde dolaşıma çıkarılacak banknot serisine 'emisyon grubu' deniyor. Birinci Emisyon Grubu (E1) banknotlar, dönemin Maliye Bakanı Abdülhalik Renda başkanlığında oluşturulan komisyon tarafından bastırılmış. Basım işi, bir İngiliz firmasına verilmiş. Banknotlar, 1 Kasım 1928 Harf Devrimi'nden önce bastırıldığı için ana metinleri Osmanlıca, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazılmış. 1938 yılında 1 kuruşluk madeni paralar ile tanışmışız. Tedavüle verilemeyen banknotlar İkinci Emisyon Grubu (E2) (1937-1944) içinde İngiltere'de bastırılan fakat İkinci Dünya Savaşı sırasında banknotları Türkiye'ye getiren geminin Pire Limanı'nda hücuma uğrayıp batması sonucunda denize dökülen İnönü portreli 50 Kuruşluk ve 100 Türk Liralık banknotlar ile İngiltere'de bastırılan, Londra'ya yönelik bir hava saldırısında basıldığı matbaa zarar gören 50 Türk Liralık banknotlar dolaşıma verilmemiş. Tamamı İnönü portreli olarak bastırılan Üçüncü Emisyon Grubu banknotlar (E3), 1942-1947 yılları arasında dolaşıma çıkarılmış, İngiltere, Almanya ve Amerika'da bastırılmış. Dördüncü Emisyon Grubu(E4) banknotlar 10 ve 100 Türk Liralık kupürlerden oluşan 2 farklı değerde, 3 tertip olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde bastırılmış. 1947 ve 1948 yıllarında dolaşıma çıkarılan bu emisyon grubu banknotlar da İnönü portreli olarak bastırılmış. Demek ki, 2, Emisyon grubunun bir bölümünde, 3. ve 4. Emisyon grubunun tamamında İnönü'nün portresi var. İnönü'nün Cumhurbaşkanı olmasıyla birlikte banknotların üzerine kendi resmini koydurması, bazı tartışmalara yol açmış. Banknot matbaası, 1958 yılında tamamlanmış ve aynı yıl banknot basımına başlamış. Mor binlik, nasıl morartıldı? Beşinci Emisyon Grubu (E5) (1951 -1971) banknotların bir kısmı İngiltere'de, bir kısmı da ülkemizde basılmış. Halk arasında "Mor Binlik" olarak adlandırılan 1.000 Türk Liralık banknot da aynı emisyon grubu içinde yer almış. İngiltere'de basılan bin liralık banknotlar, 'mor binlik'ler, iki devalüasyon, iki anayasa, iki ihtilal, yedi tane seçim, on tane iktidar görmüş. Mor binlik bir hayli morartılmış, yüksek enflasyona dayanamayarak buharlaşmış ve tedavülden kaldırılmış. Banknot matbaamızda basılan ilk banknot, Beşinci Emisyon Grubu III. Tertip 100 Türk Liralık banknottur. Dolaşıma verilen banknotlar, 1958 yılında Banknot matbaası kuruluncaya kadar Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere veya Almanya'da basılmış. Altıncı Emisyon Grubu (E6) banknotlar, 1966-1983 yılları arasında dolaşıma çıkarılmış. Bu banknotlardan I. Tertip 20 Türk Lirası İngiltere'de, diğerleri ise Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Banknot Matbaası'nda basılmış. Yedinci Emisyon Grubu (E7) banknotlar, 1979 yılından itibaren dolaşıma verilmiş. Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar 7 emisyon grubunda 21 farklı değerde, 114 tertip banknot bastırılıp dolaşıma çıkarılmış. Halen dolaşımda bulunan banknotlarımızın tamamı yedinci emisyon grubuna ait. Yetkililer 1 Ocak 2004 itibariyle, altı tane sıfır atarak yeni TL'ye geçeceğimizi söylüyor. Başka çare kalmadı herhalde...