Büyümenin tafrası...

Der­di­miz ne­dir? Der­di­miz bel­li.. Bü­yü­me da­ra­lı­yor, iş­siz­lik ar­tı­yor. Kü­re­sel kriz, "li­ki­di­te, kre­di ve dış ti­ca­ret" ka­na­lıy­la bir di­zi sı­kın­tı üre­ti­yor; iç ve dış ta­le­bi önem­li öl­çü­de sı­nır­lı­yor. *** Bu yı­lın ilk çey­re­ğin­de yüz­de 6.7, ikin­ci çey­re­ğin­de yüz­de 2.3 bü­yü­müş­tük. Üçün­cü çey­re­ğin­de, sa­de­ce yüz­de 0.5 bü­yü­ye­bil­mi­şiz. 2008'in son çey­re­ği­ne iliş­kin bü­yü­me ra­ka­mı­nın kü­re­sel kri­zin et­ki­si­ni da­ha faz­la yan­sı­ta­ca­ğı­nı, bel­ki de ne­ga­tif bü­yü­me ile yüz­le­şe­ce­ği­mi­zi vur­gu­la­yan tah­min­ler, gi­de­rek ağır­lık ka­za­nı­yor. OECD'nin 2009 bü­yü­me tah­mi­ni, yüz­de 1.6 dü­ze­yin­de. 2002-2007 dö­ne­min­de, or­ta­la­ma yüz­de 6.8 bü­yü­yen ve enf­las­yo­nu­nu tek ha­ne­ye dü­şü­re­bi­len bir eko­no­mi­nin, ne­ga­tif ya da ne­ga­ti­fe ya­kın ra­kam­la­ra alış­ma­sı ko­lay ol­ma­ya­cak. Bü­yü­dü­ğü­müz­de, ağır­lık­lı ola­rak iç ta­lep­le bü­yü­yo­ruz. Şim­di­ler­de ol­du­ğu gi­bi, bü­yü­me­nin tö­kez­le­me­si ve pet­rol fi­yat­la­rı­nın düş­me­si, ca­ri açı­ğı önem­li öl­çü­de ge­ri­le­ti­yor. Ne var ki, iş­ler dü­zel­di­ğin­de, "üre­ti­min ve ih­ra­ca­tın bir bö­lü­mü­nün it­ha­la­ta olan ba­ğım­lı­lı­ğı" do­la­yı­sıy­la, ca­ri açık ver­me­ye de­vam ede­ce­ğiz. Özet­le­mek ge­re­kir­se, kü­re­sel kriz son­ra­sın­da bü­yü­me­ye kalk­tı­ğı­mız­da, yük­sek bir ca­ri açık ye­ni­den göz kır­pa­cak. 1980'li yıl­lar­da, "ih­ra­ca­ta da­ya­lı bü­yü­me" (ex­port-led growth) di­ye pa­zar­la­nan fi­ya­ka­lı mo­del­ler var­dı. Bi­ri­le­ri­nin rü­ya­la­rı­na rağ­men, ih­ra­cat­la bü­yü­yen bir eko­no­mi ola­ma­dık. Ül­ke­nin ulus­la­ra­ra­sı iş bö­lü­mün­de­ki ye­ri­ni de­ğiş­ti­re­me­dik. Nasıl becerdik? Zü­ğürt te­sel­li­si de­ni­le­bi­le­cek bir ref­leks­le so­ra­lım: -Bü­yü­me­ye iliş­kin per­for­man­sı­mız geç­miş­te na­sıl­dı? Vak­tiy­le kü­re­sel kriz yok­tu, ama eko­no­mi­yi bir gü­zel kun­dak­la­mış­tık. An­ka­ra mah­reç­li "ne­ga­tif bü­yü­me" ra­kam­la­rı, dep­rem son­ra­sın­da Kan­dil­li Ra­sat­ha­ne­si'nden ge­len ür­kü­tü­cü açık­la­ma­la­rı an­dı­rı­yor­du: > Eko­no­mi, 1994, 1999 ve 2001 yıl­la­rın­da, (sı­ra­sıy­la -6.1, -6.4, -9.5 ol­mak üze­re) ne­ga­tif bü­yü­dü. > 1990-2001 ara­sın­da or­ta­la­ma bü­yü­me % 3.2'ye ge­ri­ler­ken, enf­las­yon % 75'e tır­man­dı. Uzun lâ­fın kı­sa­sı... "Yük­sek iç ta­lep" ve "dış kay­nak" sağ­lan­dı­ğı sü­re­ce, kro­nik enf­las­yo­na rağ­men, hor­mon­lu bir bi­çim­de bü­yü­ye­bil­di­ği­mi­zi, da­ha son­ra da kri­ze tos­la­dı­ğı­mı­zı bi­li­yo­ruz. Kı­sa va­de­li spe­kü­la­tif ser­ma­ye ha­re­ket­le­ri­nin göl­ge­sin­de (ve şan­ta­jı al­tın­da!), müf­lis bir ka­mu ma­li­ye­si­nin re­fa­ka­tin­de, baş­ka tür­lü­sü müm­kün ola­bi­lir miy­di? Ola­maz­dı! *** -Pe­ki ders al­dık mı? -Ga­li­ba al­dık...