İki oyuna bir bilet!

Tarih tekerrür ediyor. Ne mi oluyor? Küresel ekonomi söz konusu olduğunda, bozulma, çok âni ve hızlı; düzelme, kademeli ve yavaş gerçekleşiyor. Dahası, toparlanma ile birlikte, finansal balonlar da uç vermeye başlıyor. Küresel arenada kafaları tırmalayan soru şu: -Varlık fiyatları şişti, balon oluştu. Balon patlar mı? Ne olur? Gamlı baykuş taifesi, cevap veriyor: -Balon patlayacak ve yeni bir dip ile tanışacağız! *** Netice itibariyle.. Resesyondan çıkmaya çalışan, ama balona toslayan bir küresel tablo var önümüzde. Peki ne yapılmalı? Bazı iktisatçılara göre, bu aşamada para politikası araçlarıyla balona müdahale edersek, resesyonu derinleştiririz. Yaşadığımız krizlerden devraldığımız şöyle bir tecrübemiz de var: -Para otoritesi, balonun üremesine ve devamına katkıda bulunabiliyor, ama balonu sarsıntısız bir biçimde indirme konusunda başarılı olamıyor. *** Geçtiğimiz hafta, balondan dem vuran birçok ekonomi yorumcusu, eski FED guvernörü Colombia Üniversitesi öğretim üyesi Frederick Mishkin'in Financial Times'da çıkan bir makalesiyle teselli buldu.(*) Mishkin'e göre: Kredi piyasası, halen kendine gelebilmiş değil. Kredi destekli olmadıkça, finansal balon, sistemin bütünü için tehdit oluşturmuyor. Küresel resesyon öncesinde durum farklıydı. Varlık fiyatlarının artması, kredilere ivme kazandırdı. Kaldıraçlanma, varlık fiyatlarını daha da tırmandırdı. Dolayısıyla, kredi destekli finansal balon, kapsamlı bir saadet zincirine dönüştü. Patladığında, zincirleme olarak yol açtığı hasar da çok büyük oldu. Şimdiki balon, (özellikle ABD ve AB için) böyle bir potansiyeli barındırmıyor. İkna oldunuz mu? Bendeniz olmadım, efendim! *** Anlaşıldığı kadarıyla.. Finansal istikrar, kolay kolay avdet etmeyecek. Oyunun kuralları değişmediği sürece, finansal istikrar, son derece ârızi bir durum, esas olan finansal istikrarsızlık. Küresel kriz sonrasında daha sık hatırlanan ünlü iktisatçı Hyman Minsky, vaktiyle, "finansal istikrarsızlık hipotezi"ni formüle ederken, benzer şeyleri vurgulamış. Minsky'e göre, finansal sistem, mahiyeti gereği, istikrarsız bir yapılanmayı simgeliyor. Finansal rekabet, finansal inovasyonu özendiriyor. Ne var ki, finansal inovasyon likiditeyi artırırken, sistemin kırılganlığını da besliyor, inceldiği yerden kopuyor. Ne diyelim? Vaziyet, çadır tiyatrosunu andırıyor. -İki oyuna bir bilet, bir biletle iki oyun, bu oyunlar bedava! *** (*) Frederick Mishkin: Not all bubbles present a risk to the economy, The Financial Times, November 9, 2009