Karizmayı çizdirmeyelim!

Ekonomiyi yönetmek, bir bakıma, beklentileri yönetmektir. Beklentileri yönetmek, palavra atmak, esip savurmak değildir. Temel iktisadi dengeleri göz ardı ederek, beklentileri yönetemezsiniz. Yönetmeye kalkarsanız, karizmayı çizdirirsiniz. Aynı iktisadi temeller, beklentilerin olumluya dönmesi durumunda, ekonomiyi daha düşük reel faiz ve döviz kuru dengesine doğru çekerken, olumsuz beklentiler ve güven ortamının zedelenmesi, ekonomiyi finansal çalkantı ile beraber, yüksek reel faiz ve yüksek döviz kuru dengesine sürükleyebiliyor. Bir ekonomide, herhangi bir zaman diliminde ulaşılması mümkün denge sayısı, beklentilerin olumlu ya da olumsuz olmasına göre, 'iyi denge' ya da 'kötü denge' biçiminde, birden fazla olabiliyor. "İyi denge" için iktisadi temellerin sağlam, beklentilerin olumlu seyretmesi gerekiyor, ama sadece pembe gözlük ile de bir yere varılamıyor. Bu durum, makro iktisat teorisinde "çoklu denge" adı verilen bir kavram ile ifade ediliyor. Bebelere balon! Balon şişirmek, balon ile oynamak ve patlatmak, sadece çocukları ilgilendirmiyor. Para ve sermaye piyasalarında temel ekonomik göstergelerle desteklenmeyen, onlardan bağımsız bir eğilim sergileyen sert çıkışlar 'spekülatif balon' ya da 'spekülatif köpük' olarak isimlendiriliyor. Yaşadığımız krizler, mikro ve makro düzeyde şişirdiğimiz birçok balonu, daha yakından tanıyabilmemiz ve teşhis edebilmemiz bakımından çok yararlı oldu. Balon diye nitelediğimiz çarpıklıkların sürdürülmeleri mümkün değil. Yüksek kronik enflasyon ya da yüksek bir cari açık eşliğinde büyümeye çalışmak da balon oluşturuyor. Balonları teşhis etmekte zorlanmayabiliriz, ama patlama zamanını kestirmek kolay olmayabilir. Spekülatörler açısından, balonun büyüklüğü kadar, patlama zamanı da son derece önemli. Balonun oluşumuna, olgunlaşmasına dayanıklılığına ilişkin sağlam tahminler, portföy yöneticilerinin ilgi alanını oluşturuyor. Bir başka deyişle, şişmeden 'almak,' şişerken 'tutmak, 'patlamadan satmak' hedefleniyor. Bazı balonlar, şişme ve inme aşamalarında bir dizi makro ekonomik ve finansal çalkantıya yol açabiliyor. Her balon, değerlendirmeyi bilenler için bir fırsat, bilmeyenler için ise elinizde patlayan bir saatli bomba anlamına geliyor. Asimetrik enformasyon benzeri, enformasyon kirlenmesinin yoğun olduğu ortamlar, özellikle de finansal piyasalar, balonların üremesi, şişmesi ve patlaması için çok uygun bir ortam hazırlıyor. Beklentilerin olumluya dönmesi, güven ortamının sağlanması, risk priminin gerilemesi, IMF destekli istikrar politikalarının başarılı olabilmesinin ön şartı olarak karşımıza çıkıyor. Yakaladığımız AB rüzgârının balon oluşturmaması için, yapısal reformlardan ve mali disiplinden vazgeçmemek gerekiyor. *** Paranoya zararlı, refleks yararlı ve de gereklidir. Yakın geçmiş, böyle söylüyor. ..... İhlas camiasından, sevgili Ali Rıza Yerebakan amcamızı geçtiğimiz Cuma günü kaybettik. Kendisine rahmet, Yerebakan ailesine başsağlığı dilerim.