Kasap havası

Bu günlerde bizim kasabın kafası çok karışık. İşler nasıl diye bir takılayım dedim. "Bir dokun, bin ah dinle kâse-i fağfurdan" misali, başladı anlatmaya. "İşler iyi olacak da, bu adamları çalıştırmıyorlar abi. Görmüyor musun, önceki hükümetler istedikleri gibi para bastı. Bunlara yasak. Emisyon çok düşük abi." Şu 'emisyon' lâfını ulu orta kullananlara çok bozulurum, ama kasabıma sabrediyorum ve "Para basmak iyi bir şey mi?" diye soruyorum. Aynen şöyle mukabele ediyor: "Kötüyse diğerleri neden para bastı. Başkalarına serbest, bunlara yasak. Yok öyle şey be abi. Merak etme bir şey olmaz. Piyasa canlanır, üretim artar." "Kim yasaklıyor para basmayı?" diyorum. Hiddetlenerek cevap veriyor: "Kim olacak, Merkez Bankası Başkanı. Adam kendini Bundesbank (Almanya'nın Merkez Bankası) Başkanı zannediyor. Aslında gücünü IMF'den alıyor. Biz dışarıdan para almıyor muyuz abi? Kendi paranı kendin bas abicim. Bu kadar basit" Kasabın son cümlesinden sonra yutkunuyorum ve söyleyeceklerimden vazgeçiyorum Gördüğünüz gibi bizim kasap, bir yerlerden doldurulmuş, sarfettiği cümleler ona ait değil. Kasap, iktisaden ifsat edilmiş, hem de iflah olmayacak bir biçimde. Eve dönüyorum, bilgisayarda eski makaleleri karıştırırken, Merkez Bankası eski başkanlarından, bir zatın makalesini buluyorum. Makale, kısa vadeli avansı yasaklayan maddeye rağmen, kasabın ve onun gibi düşünen zevatın derdine çare bulunabileceğini anlatıyor. Anlatım biraz teknik olsa da aynen arz ediyorum. İsterseniz delersiniz. Nasıl mı? MB'nin Hazine'ye kısa vadeli avans açmasını yasaklayan maddenin, istenirse bir güzel delinebileceğini bir eski başkan şöyle anlatıyor: Bana sorarsanız, bu maddenin hiç gereği yok. Şimdiye kadar Hazine'yi doğrudan finanse eden Merkez Bankası artık Hazine'yi dolaylı yollardan finanse edecek. Peki Merkez Bankası'nın Hazine'yi dolaylı yoldan finansmanı nasıl olur? Bunun yüzden fazla yolu var. İşte bunlardan bazıları: Merkez Bankası Hazine'ye veya kamu kuruluşlarına kredi veremez, ama kamu bankaları verebilir. Kamu bankaları da aldıkları bu parayı Hazine'ye verebilirler. Olmadı, yukarıdaki metot özel bankalar aracılığı ile de uygulanabilir. Merkez Bankası'nın kredi açarken isteyeceği teminat gayrimenkul dahil her şey olabilir. İş aceleyse kredi açmasına da gerek yok. Bankalar arası depolar ne güne duruyor? Aynı anda Hazine'den alınacak senetler teminat olarak kabul edilip, para verilebilir. Olmadı, Hazine'ye kredi veya avans verileceğine repo yapılır. İç borçlanma senetleri teminat alınır. Daha olmazsa, swap işlemine başvurulur. Hazine'nin dışardan bulduğu döviz kredileri karşılığında Hazine'ye para verilir. Merkez Bankası, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na kredi açar, Fon da bu parayla gider Hazine Bonosu alabilir. Olmadı, Merkez Bankası kendi Vakfına kredi verip, bu parayla Hazine Bonosu aldırabilir. Merkez Bankası birincil piyasaya giremiyor, ama ikincil piyasaya girebiliyor. Yani, İç Borçlanma Senetleri doğrudan Hazine'den değil ama başka bir bankadan alınabiliyor. Hazine çok dara düşerse, 'back to back' kâğıt alımı yapılır. Bunu özel bankalar yaparsa suçtur, ama Merkez Bankası yaparsa Hazine iflastan kurtarılmış olur. Koskoca Merkez Bankası maaşların ödenememesine seyirci kalacak değil ya! Olmadı, birincil piyasaya Merkez Bankası bir başka kamu bankasını sokabilir. Gene olmazsa, Merkez Bankası'na yakın olma karşılığında bu işi yapacak çok özel banka var. Hazine'ye dolaylı borç vermenin daha çok yolları var. Burada hepsini yazmıyorum. Döviz operasyonları ile veya yurt dışında para vermenin yolları da cabası. Demek ki neymiş! Demek ki, bizim emisyoncu kasabın derdine çare bulabiliyormuşuz. Ne var ki, burada küçük bir problem var. Bizim kasap, böyle dolambaçlı yolları pek sevmez. Ona göre, en güzel ve en şeffaf çözüm, Merkez Bankası yasasını eski haline getirip, banknot matbaasını kamu kesimi açıklarının finansmanına tahsis etmek. Enflasyon mu dediniz, onu daha sonra hallederiz! Bilmem anlatabildim mi?