Önce not verir, sonra öğretir!

Kriz, zalim bir öğretmendir; önce not verir, sonra öğretir...' Yaşadığımız krizler, bu vecizenin ne kadar isabetli olduğunu defalarca tescil etti. Bilindiği gibi, ülkemiz sık sık 'ülke riski' adı verilen analizlere konu oluyor, not almaya devam ediyoruz. Söz konusu kasvetli analizler; 'ekonomik risk', 'politik risk' ve 'finansal risk' olmak üzere üç ayrı boyuttan türetiliyor. İstanbul'da meydana gelen patlamalara kadar, 'ülke riski' analizlerinden, 2003 yılı itibariyle Irak operasyonuna rağmen geçer not aldığımızı söyleyebiliriz. Notumuzun nasıl bir seyir izleyeceğini, büyük ölçüde, muhtemel dış şoklar ve bu şoklara karşı geliştirilen politik ve ekonomik refleksler belirleyecek. Amortisör gerekli mi? Şokların büyüklüğü kadar, şoklara hangi ortamda yakalandığımız da çok önemli. Enflasyon, büyüme ve faiz dışı fazla diye bilinen kilit göstergelerde tutturulan hedeflerle birlikte, faiz oranlarında düşüş ve borç dinamiklerinde ortaya çıkan nispi iyileşme, güven ortamının yerleşmesinde önemli rol oynuyor. Temel makro dengelerde ortaya çıkan iyileşmenin, iç ve dış şoklara karşı ekonominin bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve önemli bir direnç oluşturduğunu söyleyebiliriz. Diğer taraftan, dalgalı kur rejimi ve özerk bir Merkez Bankası, dış şokları göğüslemeye yarayan çok kritik iki amortisör. Şokları emerek sarsıntıyı hafifleten bu iki amortisörün yanı sıra, bankacılık sektörünün içindeki mayınların temizlenmiş olması da, ekonomi yönetiminin işini kolaylaştırıyor. Öğrendik mi? Merkez Bankası (MB), terörün gündeme oturduğu saatlerde sergilediği reflekslerle oldukça iyi bir performans ortaya koydu. Finansal piyasaların olumsuz etkilenmesini engellemek amacıyla, MB tarafından alınan tedbirler özetle şöyleydi: * MB, (patlamanın olduğu gün) piyasalarda Türk Lirası likidite ihtiyacı oluştuğunda, bankalararası para piyasasında, bankalara gecelik vadede yüzde 28 faiz oranı ile limitsiz olarak likidite sağlanacağını açıkladı. * MB, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo Pazarı'nda da yüzde 28 faiz oranı ile gecelik vadede fonlama yapılacağını duyurdu. * MB nezdindeki tüm piyasalar, Elektronik Fon Transfer (EFT) ve Elektronik Menkul Kıymet Transfer (EMKT) sistemleri işlemler tamamlanıncaya kadar açık tutuldu. * Döviz piyasalarında işlem hacimlerinin düşmesinden kazanç sağlamaya yönelik spekülatif bir hareket gözlenmesi halinde, piyasaya MB tarafından doğrudan müdahale edilerek, döviz kurlarında aşırı dalgalanmaya izin verilmeyeceğinin açıklanması, dalgalanmanın önlenmesinde oldukça etkili oldu. MB'nin, krizlerden (Kasım 2000 ve Şubat 2001) bir hayli ders çıkardığını, yoğurdu üfleyerek yediğini gözlemliyoruz. Merkez Bankası, 11 Eylül kaosu ya da Irak operasyonu benzeri bir dış şok patladığında, piyasaların sağlıklı çalışmasını tehlikeye sokabilecek bir likidite sıkışıklığının yaşanmasını ve kısa vadeli TL faiz oranlarının aşırı dalgalanmasını önleyebilecek yeterince enstrümanın oluşturulduğunu daha önce de vurgulamıştı. Ne var ki, olumsuz dış şoklarla yüzleşmek her zaman mümkün. Bu nedenle, dış şokların yol açabileceği kırılganlığını azaltmak için, ekonomik istikrar çabalarından hiçbir şekilde vazgeçmemek gerekiyor.