Türbülansa tüy dikmek!

Uçak türbülansa girdiğinde, yolcuların bir kısmı, gözlerini yumar; bir kısmı, karizmayı çizdirmemek için sakin görünmeye gayret eder; bir kısmı da, hosteslerin yüzüne bakar ve "Meraklanmayın, geçer!" diye deşifre edilebilecek bir mesaj almaya çalışır. Türbülans tekerrür ederse, pilottan, teskin edici bir anons beklenir. Sözün kısası, hiç kimse, türbülanstan vazife çıkarmaya kalkışmaz. *** Finansal çalkantı ya da finansal türbülans, elbette çok farklıdır. Ne var ki, türbülansa tüy dikmek, tahammül sınırlarımızı zorlayan bir saçmalıktır. Tüy dikme işinin, her bakımdan tefessüh etmiş ve kokuşmuş Romalılara kadar uzanan şanlı bir tarihi var. Böyle bir eylemin, tarihsel ve sosyolojik temelleriyle sizleri bunaltmamak için, basit bir formül vermek istiyorum: "Münasebetsizlik+daha büyük bir münasebetsizlik=Tüy dikmek"(*) *** Tüy dikmek cümlesinden, birçok örnek verilebilir. Söyler misiniz? Bir piyasa ekonomisinde, oyunun ikinci yarısında, oyunun kurallarını değiştirmek, tüy dikmek değildir de, nedir? Siyasi istikrarsızlığa yönelik "Zihni Sinir" projeleri, tüy dikmek kapsamındadır. Finansal piyasalarda ve reel kesimde faaliyet gösteren aktörlerin ufkunu daraltarak, belirsizliğin artmasına ve vadenin kısalmasına yol açabilecek sorumsuz beyanlar da, benzer niteliktedir. Türbülansın ortasında, "Şubat 2001 krizinden daha beter. Program çöktü!" diye yorum yapmak, tüy dikmektir. Geri tepebilir! Hemen belirtelim ki, tüy dikmek amacıyla sıkılan palavralar, geri tepebilir ve söyleyenin itibarına tüy dikebilir. Kronik enflasyonu, ekonomik büyümenin bedeli olarak takdim etmek, enflasyon ile büyümeye çalışmak, tüy dikmektir. Türbülansın tetiklendiği bir konjonktürde, "sıcak paraya vergi koyalım, sermaye hareketlerini sınırlayalım, sabit kur rejimine geçelim" tarzında, birbirinden "parlak politikalar" önermek, tüy dikme operasyonunun veciz örneklerindendir. Cari açığı azaltmak adına, "faizi düşürelim, kur dalgalansın" demek de, aynı kategoride değerlendirilebilir. Problemleri halının altına süpürmek, dinamitin fitilini uzatmak, saatli bombanın patlama zamanını ötelemek de tüy dikmektir. Ekonomi söz konusu olduğunda, iyileşme tedrici, bozulma çok ani ve hızlı oluyor. Ankara'dan her şeyi düzeltmek mümkün değil, tüy dikmek çok kolay. Ülkeyi zaman zaman kilitleyen kutuplaşmaları simgeleyen tarafların, ortak bir yönleri var. Her iki marjinal cenah, tüy dikme konusunda birbiriyle yarışıyor. Ne diyelim? Kolay gelsin! Tüy diktirmemek için... En iyisi, tüy dikilebilecek vasat bırakmamak, ama nasıl? Makroekonomik temeller, ne kadar çürük ise, tüy dikilecek ve sonuç alınacak alanlar, o kadar verimli olur. Diğer taraftan, taşınamayacak riskleri barındıran bir finansal sistem, deprem dalgalarının şiddetini ve hasarını artıran çürük bir zemine benzetilebilir. Finansal zeminin, iç ve dış şoklara dirençli olduğu bir ekonomide, tüy dikmenin çok daha zahmetli bir operasyon olduğunu, bir dizi tecrübe ile biliyoruz. IMF ve AB diye tanımladığımız iki kritik çıpamız var. İstikrar programı, yapısal reformlardan sapmadan, hedeflerini tutturdukça ve Türkiye'nin AB perspektifinde radikal bir savrulma yaşanmadıkça, tüy dikilebilecek alanları daraltmış oluruz. *** IMF de tüy dikti! Hakkını yemeyelim; 1997 Güney Doğu Asya krizinde, IMF de tüy dikmişti. Bu sebeple olacak ki, zamanın IMF Direktörü Michel Camdessus, kriz sonrasında, yani iş işten geçtikten sonra, "Bir onsluk (28 gram) tedbir, bir poundluk (454 gram) tedaviden daha iyidir!" demeye başladı. Ne dersiniz? Haksız mıydı? ..... (*) Formül bendenize aittir, pek yakında patent alacak ve tescil edilecektir!