Petrol fiyatları nereye?

Ekim 1990'dan iki ay öncesine kadar istikrarlı bir seyir takip eden ham petrol fiyatları bugünlerde tarihî zirveye ulaşmış bulunuyor. OPEC'in fiyatları varil başına 22-28 dolarda tutmak için uzun süredir ısrarla güttüğü hedef artık geri dönmeyecek şekilde değişmiş görünüyor. Brent türü ham petrolün fiyatı hafta sonunda varil başına 44 doları, Amerikan ham petrolünün fiyatı da 49 doları görerek çeyrek asrın en yüksek seviyesine ulaştı. Dünya ve elbette ülkemiz petrolle ilgili hesabını yeni baştan yapacaktır. OPEC üyelerinin Beyrut toplantısında günlük üretimlerini 23 milyon varilden 26 milyon varile yükseltme kararlarına rağmen fiyatlarda gevşeme olmadı. Bunun sebepleri arasında üretim artışının beklentilerin altında gerçekleşmesi, bir de petrol fiyatlarının içinde bulunduğumuz dönemin jeopolitik risklerinden büyük ölçüde etkileniyor olması sayılabilir. Uluslararası piyasalarda çok yüksek seyreden fiyatların yakın bir gelecekte aşağı inmeyeceği tahmin ediliyor. Her ne kadar piyasalarda Haziran 2005'e kadar 33 dolar seviyesine gerileyeceği beklentileri varsa da, Irak'ta sükûnet sağlanmadıkça ve ABD Suriye ile İran'a müdahale etmek için bahane aradığı müddetçe sular durulmayacak, dünya güvenle nefes alamayacaktır. Bu güvensizlik küresel ekonominin performansına dair iyimser tahminleri kötümserliğe dönüştürecektir. En olumsuz senaryolara göre; Irak petrolleri akıtılamaz, Suudi Arabistan'da geniş kapsamlı terörist saldırılar olur ve günlük petrol üretimi 7-9 milyon varil azalırsa fiyatlar kısa vadede 50 doların üzerine çıkabilir. Daha bir yıl öncesine kadar bu fiyatın ancak 2010-2015 yıllarında görüleceği sanılıyordu. Ve dünya için küçük kıyamet diye adlandırılıyordu. Petrolde büyük kıyamet ise 2020 yıllarından sonrası için ancak düşünülebilen 70 dolar seviyesi idi. Eğer bugünkü çılgın gidiş sürerse insanlık petrol kıyametlerini birbiri ardınca yaşayacak demektir. Ülkeler bu durumda belki stratejik stoklarını devreye sokarak tedbir almaya çalışacaklar. Ama tüm OECD ülkelerinin stratejik stoklarının ancak 9 aylık bir ferahlama sağlayabileceğini unutmamak gerekiyor. Pahalılık büyümeden mi, terörden mi? Uluslararası Enerji Ajansı'na (IEA) göre petrolde son yılların en hızlı talep artışı yaşanıyor. 2003'te günlük petrol talebi 79 milyon varil iken 2004'te 81 milyon varile yükseldi. Çin 2004'ün ilk çeyreğinde petrol talebini %20 artırdı. Hindistan, Japonya ve ABD ekonomilerinin de büyüme sürecine girmesi petrol talebini artıran unsurlar arasında. Irak'ta ABD işgaline karşı direnişin sertleşmesi, Suudi Arabistan'da radikal eylemlerin artması ve Filistin-İsrail arasındaki çatışmaların şiddetlenmesi gelecekte petrol arzının daralacağına dair kaygıları körüklerken, stratejik stoklarının artırılmasına yönelik talebi de yükseltti. Etkiler birleşip fiyatları yukarı itti. Hesaplamalar petrol fiyatlarının artışında iktisadî büyümeden çok, varil başına on dolarlık terör payı olduğunu gösteriyor.