ABD Genelkurmay Başkanı Senato tarafından onaylanır

SAVUNMA BAKANININ OTORİTESİ ALTINDA Temel görevi, Başkan'a, Savunma Bakanı'na ve Ulusal Güvenlik Konseyi'ne askerî konularda baş danışmanlık yapmak olan ABD Genelkurmay Başkanı; Kara, Deniz, Hava ve Deniz Piyadesi kuvvetlerinin koordinasyonunu sağlar. Son Genelkurmay Başkanı Mice Müllen, Savunma Bakanı Robert Gates ile basın toplantısında... ÇOĞU KARACILARDAN... 1949'da ihdas edilen ABD'de Genelkurmay Başkanlığı makamına bugüne kadar 8 karacı, 4 havacı, 4 denizci ve 1 deniz piyadesi orgeneral veya amiral oturmuştur. BAŞKAN İSTERSE UZATIR ABD Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları, Başkan'ın önerisi ve Senato'nun onayıyla atanır. Başkan isterse Genelkurmay Başkanı'nın görev süresini uzatır. Türkiye, yaklaşık 15 gün boyunca Yüksek Askerî Şûra konusuna kilitlenmişken, hipergüç ABD'de Genelkurmay Başkanı'nın nasıl atandığı konusuna bir göz gezdirelim... Her şeyden önce, ABD Genelkurmay Başkanı'nın yetki, sorumluluk ve görevlerinin Türkiye'deki mevkidaşınınkilerden epey farklı olduğu dikkati çekmektedir. ABD Genelkurmay Başkanı, her kuvvetten ikişer temsilcinin yer aldığı Genelkurmay adlı komitenin başkanıdır. Temel görevi, ABD Başkanı'na, Savunma Bakanı'na ve Ulusal Güvenlik Konseyi'ne askerî konularda baş danışmanlık yapmaktır. Kara, Deniz, Hava ve Deniz Piyadesi kuvvetlerinin koordinasyonunu sağlar. Başta bütçe artırımı konuları olmak üzere, bu kuvvetlerden gelen istekleri Başkan'a ve Savunma Bakanına iletir. Tüm askerî birliklerin başı olmasına rağmen, Türkiye'deki uygulamadan farklı olarak, ABD Genelkurmay Başkanı'nın bu birimlere ilişkin operasyonel bir yetkisi yoktur. Bunlara savaş durumlarında kumanda da etmez. Çünkü anayasa gereği başkomutan olan Başkan'dan aldığı yetkiye dayanarak ABD Savunma Bakanı doğrudan kuvvet komutanlarına kumanda eder. 60 SENELİK GEÇMİŞ ABD'de Genelkurmay Başkanlığı makamı 1949'da ihdas edilmiştir. O tarihten bu yana bu makama, 8 karacı, 4 havacı, 4 denizci ve 1 deniz piyadesi orgeneral veya amiral oturmuştur. İlgili kanuna göre ABD Başkanı, genelkurmay başkan yardımcılığı, kuvvet komutanlığı ya da ordu komutanlığı yapmakta olan, karacı, denizci, havacı veya deniz piyadesi orgeneraller arasından bir kişiyi Senato'ya genelkurmay başkanı olarak atanmasının tasvip edilmesi için önerir. Fakat Başkan isterse, "ulusal çıkarları" ileri sürerek, bunların dışında bir kişiyi de genelkurmay başkanlığı için önerebilir. Yine de, ABD Anayasası'nın 2. Maddesine göre, Başkan Senato'nun tavsiyesi ve rızası olmaksızın genelkurmay başkanı atayamaz. Bu noktada, diğer üst düzey bürokratların, büyükelçilerin ve Yüksek Mahkeme yargıçlarının atanmasında olduğu gibi, genelkurmay başkanının atanmasında da Senato'nun tutumu büyük önem taşımaktadır. Başkan ekseriyetle Savunma Bakanı'nın önerisi üzerine bir general veya amirali genelkurmay başkanlığı için Senato'ya aday gösterdiğinde, ilgili kişi Senato Silahlı Hizmetler Komitesi'ne "ifade" vermeye davet edilir. Bu aslında bir nevi sorguya çekmedir. Komite üyeleri Başkan'ın önerdiği general ya da amirale, daha evvel yürüttüğü görevler, genelkurmay başkanı olduğunda izleyeceği tutum başta olmak üzere çeşitli konularda sorular yöneltirler. Senatörlerin "jüri heyeti" gibi davrandığı "sözlü sınavı" başarıyla geçen general ya da amiralin genelkurmay başkanlığı görevine gelmesi Senato tarafından onaylanır. Genelkurmay Başkanı'nın atanma şekliyle, kuvvet komutanlarının atanması arasında hiçbir fark yoktur. Hepsi Başkan tarafından Senato'ya önerilir ve Senato'nun rızasıyla görevlerine başlarlar. ABD Genelkurmay Başkanları iki yıllık sürelerle atanırlar. Gerek duyarsa Başkan bu süreyi iki kez uzatabilir. Savaş zamanında -ki savaş halinde olmak ABD için nadir bir durum değildir- Başkan, Genelkurmay Başkanı'nın görev süresini sınırsız olarak uzatabilir. 234 YILDA TEK DARBE YOK Genelkurmay Başkanı'nın Savunma Bakanı'nın otoritesi altında bulunduğu ABD'de ayrıca, kara, hava ve deniz kuvvetleri komutanlarının üzerinde de "bakan (secretary)" unvanı taşıyan ama Başkan'ın kabinesinde yer almayan sivil görevliler yer alır. Yine protokol sıralamasında, söz konusu komutanların önünde kara, hava ve deniz kuvvetleri müsteşarları bulunmaktadır. Özetle, ABD silahlı kuvvetler komuta kademesi tamamen seçilmiş sivil otoritenin komutası ve denetimi altındadır. Orgeneral McChrystal'in kısa bir süre önce Afganistan'daki görevinden alınması sırasında da görüldüğü gibi, üst düzey komutanların atanması ve görevden alınmaları konusunda Başkan büyük güce sahiptir. Son bir bilgi aktarıp, noktalayalım: Bağımsızlığını ilan ettiği 1776'dan bu yana ABD'de doğrudan, postmodern veya sanal bir askerî darbe olmamıştır. Bilimsel olarak, bugüne kadar olmaması, bundan sonra da darbe olmayacağı anlamına gelmez tabii...