Abdüllatif Uyan

"İmâm-ı Gazâlî" ki, âlim ve velî bir zât, "Dünya hırsı" hakkında şöyle eder nasihat: Çok yaşamak hırsının sebepleri ikidir, Biri "Dünya sevgisi", öteki "Câhillik"tir. Birinci şöyledir ki, kim severse "Dünya"yı, Bu sevgiden ötürü istemez ayrılmayı.

İmâm buyuruyor ki: İnsan, kendi ömrünü, "Çok uzun" farzederse, düşünmez "Ölüm"ünü. İnanmış olsa bile "Âhiret"e gönülden, Lâkin yapmaz hazırlık öyle düşündüğünden. Der ki: "Daha vakit var, bak şimdi rahatına, Sonra hazırlanırsın âhiret hayatına." Bir kul da "Yakın" görse "Ecel" ve "Ölüm"ünü, Hep hazırlık yapmakla geçer gece ve günü.

"İmâm-ı Gazâlî"nin halka nasihatında, Şöyle buyurmaktadır "Ölüm, kabir" hakkında: "Ölüm", büyük bir iş ve korkunç bir tehlikedir, Lâkin bunu insanlar iyi bilmemektedir.

"Ölümü hatırlamak", esasen dört kısımdır, Birincisi, "Gâfil"in ölümü anmasıdır. O, hatırlasa bile "Ölüm"ü zaman zaman, Alamaz kendisini "Dünyâya sarılmak"tan. Hattâ hatırladıkça, sarılır daha fazla, Ayrılığı düşünüp, "Ölüm"ü sevmez aslâ.

"İmâm-ı Rabbânî" ki, velîler incisiydi, Henüz vefat etmeden, birkaç ay öncesiydi, Bir "Berat gecesi"nde, evindeki odada, İhyâ etti geceyi, ehliyle bir arada.

"Ebülleys Semerkandî", âlim ve velî bir zât, Bir gün "Dünyâ" hakkında, şöyle verdi îzâhât: Rabbimiz bu "Dünyâ"ya, sûret verip mahşerde, Bulundurur herkesin göreceği bir yerde.

"Behâeddin Buhârî", vaktâ ki etti vefat, Kıldılar namazını çok büyük bir cemaat. Sonra gidip yaptılar mezarına defnini, Ve bir talebesi de, okudu telkînini.

"Behâeddin Buhârî" devrinde sâlih bir zât, Şeyh Nûreddin Halvetî etmişti Hakka vuslat. Behâeddin Buhârî, bâzı talebesiyle, Bu eve teşrif etti "Ta'ziye" gâyesiyle. Lâkin gidip gördü ki, içerde bir kısım halk, Feryad figan ediyor, seslice ağlıyarak.

Büyük islâm âlimi, devrinin bir tanesi, İnsanları "Ateş"ten kurtarmaktı gâyesi. Resul'ün kalbindeki ilim, feyiz ve nûrlar, Bu büyük evliyânın kalbini doldurdular.

Bir genç "Hasan-ı Basrî"ye gelerek bir gün bizzat, Dedi: (Eder misiniz bana biraz nasihat?) Buyurdu ki: (Evlâdım, sen Rabbinin emrini, Aziz tut ki, O dahî aziz tutsun hep seni. Çok korkunç tehlikeler vardır ki önünde hem, Ölüm, kabir ve Mahşer, Mîzan, Sırat, Cehennem.

Bir gün "Hasan Basrî"ye, "Ömer bin Abdül'aziz", Yazdı ki: (Nedir bana mühim nasihatiniz? Zîra hükümdar oldum bilcümle müslümana, Muvaffak olmam için, tavsiyeniz ne bana?) O da ona yazdı ki: (Yâ Emîr-el mü'minin, Çoktur mes'uliyyeti idare edenlerin.

"Abdülkadir Geylânî", bir mahalden geçerken, Gördü iki kimseyi, münakaşa ederken. Birisi Hıristiyan, Müslümandı öteki, Sordu: (Münakaşaya sebep olan şey ne ki?) Müslüman arz eyledi: (Bu diyor ki kininden, "Bizim peygamberimiz üstündür sizinkinden" Ben ise, şiddet ile îtiraz ediyorum, "Bizim Peygamberimiz daha üstün" diyorum.) "Abdülkadir Geylânî", dinleyip Müslümanı, İsbâta dâvet etti Hıristiyan olanı.

Bu zât, bir sohbetinde buyurdu ki: (Müslüman, "Ölüm"ü çok anması lâzım gelir her zaman. Çünki insan "Ölüm"ü çok hatırlarsa şayet, Emirleri yapmağa, daha çok eder gayret.

"Ömer bin Abdül'aziz", birkaç arkadaşıyle, Kabristana uğrayıp, ağladı gözyaşıyle. Dedi: (Ey kardeşlerim, gördüğünüz kabirler, Ceddim Emevîlere âittir hepsi birer.

"Ömer bin Abdül'aziz", bâzı sevdikleriyle, Bir gün, bir cenazeyi gitmişti defnetmeye. Defin işi bitip de, herkes ayrıldığında, O, birkaç kişi ile durdu kabir yanında.

Son Cuma hutbesinde bu mübarek velî zât, Şöyle buyurmuştu ki, (Ey muhterem cemâat! Yârın "Mahşer günü"nde, korkusuzluk, emniyet, İçinde bulunmayı istiyorsanız şâyet, Ve yine "Cehennem"den kurtulabilmek için, Bugünden çâresine bakın elbet bu işin.

"Ömer bin Abdül'aziz", ölüm hastalığında, Bir tabib çağırdılar, gelip durdu yanında. Bakıp sonra dedi ki: (Çok zehir içmiş bu zat, Hayatı hususunda veremem bir temînat.) Ağlamağa başladı ölüm hastalığında, Yakın akrabaları, bulunurdu yanında.

"Ömer bin Abdül'aziz" takvâ ehli bir zattı, Düşündüğü, sadece "Âhiret" ve "Hesap"tı. "Kulların hukûkuna edemezsem riâyet, Hâlim ne olur?" diye endişedeydi gâyet.

"Ahmet Mekkî Efendi", bir günki vaazında, Konuşurken, "Ölüm"den açılmıştı mevzû da. Biri ona sordu ki: (Efendim, bu insanlar, Acaba can verirken, ne kadar acı duyar?)

Sülâle-i Resulden, âlim ve velî bir zat, Kadıköy müftüsüyken, eyledi Hakka vuslat. Derdi ki: Ey insanlar, bir "Serap"tır bu dünya, Bugün var görünse de, harab olur sonunda.