Gıda dünyada ucuzluyor, bizde zam rekoru kırıyor

CANAN ERASLAN'IN HABERİ - Gıdada arz güvenliğine dair endişeler pandemi ile başladı, Rusya-Ukrayna savaşı ile zirveye çıktı. Hatta Avrupa ülkeleri ile ABD’de bazı gıda ürünlerinin alımında 1-2 paket sınırı bile uygulandı. Arz ve tedarik krizi bütün dünyada gıda fiyatlarına zirve yaptırdı. Ancak bütün dünyanın aynı anda yaşadığı gıda krizi kaynaklı fiyat artışı sadece ülkemizde bir türlü bitmek bilmedi. Arz ve tedarik sıkıntıları azalınca gıda fiyatları dünyanın hemen hemen bütün ülkelerinde düşmeye başladı; Türkiye hariç... 

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre dünya gıda fiyatları mayıs ayında yüzde 0,9 artarken, mayıs ayları gıda fiyatlarındaki bir yıllık değişim yüzde 3,4 düşüşe işaret etti. Aynı dönemde Türkiye’deki gıda fiyatlarındaki artış yüzde 69,9 olarak gerçekleşti. Bu rakamlar, dünya ile Türkiye arasındaki fiyat farkı makasındaki açıklığın da 73 puanın üzerine çıktığını gösterdi. FAO, dünya gıda tutarları endeksinde tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izliyor. Mayıs ayında şeker ve bitkisel yağ fiyatlarındaki düşüşe rağmen tahıl ve süt ürünlerindeki fiyat artışları endeksin biraz yükselmesine sebep oldu. 

HALDE 3 MARKETTE 33

Bu elmanın künyesini okuttuğunuzda, halden ilk çıkış fiyatının 3 lira olduğunu görüyorsunuz. 3 liradan tutun, markete girinceye kadar geçen serüvende 17 liraya ulaşıyor. Market rafında ise 33,90 lira etiketle tüketiciye ulaşıyor.

FAHİŞ FİYAT HIRSI

Tüketici Konfederasyonu (TÜKONFED) Başkanı Aydın Ağaoğlu, dünyada gıda fiyatları düşerken, Türkiye’de yüzde 70’i bulan artışın en büyük sebebinin ‘fahiş fiyat hırsı’ ve stokçuluk olduğunun altını çizdi. Bu durumun her gün yeni örneklerle ispatlandığını anlatan Ağaoğlu “Hemen hemen her gün birçok market dolaşırım. Bir elmanın 3 liraya alındığı halden market rafına gelinceye kadar 10 kat fiyatla satıldığını görüyorum. 3 yıl önce imal edilmiş bir ürünün bugün rafa geldiğini, ambalajından anlıyorum. Bu demek oluyor ki bu ürün stokçuluk eseri. O market 2 yıl önce stok yapmış, bugün çıkarmış satıyor. Kanun buna izin vermiyor. Yapana ceza veriyor ama cezaların ertelenmesi ile hürriyeti kısıtlayıcı cezaların paraya çevrilmesi gibi unsurlar caydırıcı rol oynuyor” dedi.

STOKÇULUĞUN BELGESİ

Bu toz şeker, 2020 yılında üretilmiş görünüyor; ama raflara tam 3 yıl sonra çıkıyor. Bu da stokçuluğun en önemli göstergesi. Ağaoğlu “Eskiden akaryakıt zammı gelmeden evvel istasyondan stok bildirimi istenir, stoktaki ürünün yeni fiyattan satışından doğan farkı devlet alırdı” dedi.

FİYAT YAZILMAZSA STOKÇULUK BİTMEZ

TÜKONFED Başkanı Ağaoğlu, yaş sebze ve meyvede dev zincirlerin tarla ve hatta köydeki ürünün tamamını alarak ucuza getirdiklerini, ancak bu ucuzluğu rafa yansıtmadıklarını, bunu da kendi içinde kurdukları lojistik ve danışmanlık şirketlerinin masraflarını da göstererek yaptıklarını anlattı. Stokçuluğun büyük bir suç olduğunu belirten Ağaoğlu “Çilek düşünün. Maliyeti 20 lira civarı. Aynı yerden gelen, aynı kalite çilek bir yerde 60, diğer yerde 110 lira. Bu fahiş fiyat uygulamaları enflasyonu körüklüyor. Fiyatları etkilemek, anayasal suçtur. TCK’nın 237 ve 240’ıncı maddelerinde bu cezalar düzenleniyor. Harfiyen uygulanmalı. 240. maddede fiyatı etkileyenlere 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası var. Bu cezalar paraya çevrilmemeli, ertelenmemeli” dedi. Diğer bir çarenin de ürünlerin üzerine tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT) gibi tavsiye edilen fiyatın da yazılması gerektiğini söyleyen Ağaoğlu “O zaman stokçuluk yapamaz. Tavsiye fiyatı olduğu için zorunluluk da söz konusu değil” dedi.