Ülkemizde önemli oranda engelli vatandaşlarımız bulunmaktadır. Engellilik durumu nedeniyle bu vatandaşlarımız dezavantajlı grupta yer aldıklarından gerek işe girmede gerekse sosyal hayatlarında diğer bireylere göre çoğu zaman zorluklarla karşılaşmaktadır.
Engellilerin hayat kalitesini artırmak ve hayatlarını kolaylaştırmak için hem işe alımlarda hem de kendi işlerini kurmada pozitif ayrımcılık içeren teşvik ve destekler de bulunmaktadır. Bununla birlikte, engellilere yönelik sağlanan çeşitli indirimler ve kolaylıklar da bulunmaktadır. Bu düzenlemelerin gayesi dezavantajlı grupta bulunan engellilerin günlük hayatta karşılaştıkları zorlukları hafifletmek ve daha eşit bir hayat standardına ulaşmalarını sağlamaktır.
GV/Gelir Vergisi Kanununa göre çalışma gücünün asgari %80’ini kaybetmiş bulunanlar 1. derece engelli, asgari %60’ını kaybetmiş bulunanlar 2. derece engelli, asgari %40’ını kaybetmiş bulunanlar ise 3. Derece engelli sayılmaktadır.
Buna göre, engellilik indirimi, çalışma gücü kaybı olanların ücret ve/veya kazançlarına, girecekleri derecelere göre belirlenen miktarda indirimin uygulanmasıdır. Söz konusu indirim uygulamasından;
• Engelli ücretli,
• Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretli,
• Engelli serbest meslek erbabı,
• Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı,
yararlanabilmektedir.
Bakmakla yükümlü olunan kişi sayılanların belirlenmesinde SGK mevzuatı esas alınmaktadır. SGK’ya göre bakmakla yükümlü olduğu kişi;
• 18 yaşından küçük çocuklar,
• Liseye devam eden ve Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi hâlinde 20 yaşını aşmamış kişiler,
• Üniversite eğitimine devam eden ve 25 yaşını aşmamış kişiler,
• Herhangi bir yerde çalışmayan yani herhangi bir sosyal güvencesi olmayan eşler,
• SGK tarafından tespit edilmiş, engelli olan çocuklar yaş sınırı olmadan bakmakla yükümlü olunan kişiler ile geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı ilgili
Kurumca belirlenen kriterlere göre tespit edilen kişinin anne ve babasını,
ifade etmektedir.
2024 yılında elde edilecek ücret gelirlerinde dikkate alınacak engellilik indirimi aylık tutarları aşağıda tabloda gösterilmiştir.
Ücretli kişinin kendisi engelli ise engellilik indirimi tutarı gelir vergisi kesintisi yapılırken ücret matrahından indirilerek uygulanır. Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan hizmet erbabı da yararlanır. Belirtilen tutarlar, engelli ücretlilerde ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretlilerde aylık gelir vergisi matrahından indirilmektedir.
Serbest meslek faaliyetinde bulunan engelliler ile bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabının beyan edilecek yıllık gelirlerinden aylık olarak belirlenen tutarlar yıllık olarak hesaplanarak indirilmektedir.
Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engellilerin istenen belgelerle birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Defterdarlıklara (Gelir Müdürlüğüne), Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise Mal Müdürlüklerine bir dilekçe ile başvurmaları gerekmedir.
Engellilerin çalışma gücü kayıp oranları, Merkez Sağlık Kurulunca, Gelir Vergisi Kanununa ve bu Kanun gereğince hazırlanan Yönetmeliğe göre belirlenmektedir. Merkez Sağlık Kurulu, Hazine ve Maliye Bakanlığı Başhekiminin başkanlığında, Sağlık Bakanlığınca görevlendirilen iki uzman hekim ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca görevlendirilen bir uzman hekimden ve Gelir İdaresi Başkanlığının bir temsilcisinden oluşmaktadır.
Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen engellilik dereceleri Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından engellinin başvurduğu Vergi Dairesi Başkanlığına veya Defterdarlığa bildirilmektedir. Bu birimler tarafından da başvuru sahibine (başvuru sahibi işçi ise işverenine ve işverenince de kendisine) sonuç tebliğ edilmektedir.