Ülkemizde asgari ücret mihenk taşı hâline geldi!

1 Ocak 2024 tarihinden itibaren millî seviyede geçerli olacak asgari ücretin belirlenmesi çalışmalarının önümüzdeki hafta içinde başlaması bekleniyor.

 

“Asgari” kelimesi Arapça en az anlamına gelmektedir. Bu muvacehede asgari ücret aslında çalışma hayatına ilk defa başlayan hiçbir vasfı ve eğitimi olmayan işçilere verilmesi zorunlu en az başlangıç ücretidir.

 

Gelişmiş birçok ülkede asgari ücretli sayısı %10’un çok altında seyretmektedir. Ülkemizde ise 7 milyonu aşkın işçiyi doğrudan yakın ücret alan diğer ücretlileri de göz önünde bulundurduğumuzda 11 milyondan fazla çalışanı ilgilendirmektedir.

 

Diğer yandan asgari ücret, mihenk taşı gibi özel sektör ve kamu kesiminde tüm ücretliler arasında dengelerin yeniden sağlanmasında güncelleme yapılırken göz önünde bulundurulmaktadır. Ayrıca sosyal yardımlardan, işsizlik ve istirahat paralarına kadar birçok kalemi etkilemektedir. Hâl böyle olunca asgari ücret güncellemesi yapılırken hemen herkes pürdikkat kesilmektedir.

İŞÇİNİN MEDENİ DURUMU VE ÇOCUK SAYISI DİKKATE ALINMIYOR!

Yasa gereği asgari ücretin işçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek miktarda olması gerekmektedir.

 

Bu bağlamda ülkemizde asgari belirlenirken sadece işçinin şahsı göz önünde bulundurulmaktadır. Medeni durumu, çocuk sayısı, özetle aile durumu dikkate alınmamaktadır.

ASGARİ ÜCRETİN SEYRİ

Sosyal ve iktisadi açıdan büyük bir ehemmiyete haiz olan asgari ücret, 1936 tarihli ilk İş Kanunumuzda öngörülmüştü. Ancak fiilî uygulaması 1950’li yılların başında mahallî komisyonlar tarafından belirlenmeye başlanmıştır. 1960’lı yılların sonlarına doğru mahalli komisyonlar yerini merkezî komisyona bırakmıştır. 1971 tarihli 1475 sayılı İş Kanununda da merkezî komisyon olarak “Asgarî Ücret Tespit Komisyonu” uygulaması kabul edilmiştir. Belirtilen merkezî komisyon uygulaması hâlen devam etmektedir.

 

Asgari ücret sanayi ve hizmetler kesimi ile tarım ve orman kesimi işçileri için daha önce “Asgari Ücret Tespit Komisyonu” tarafından ayrı ayrı olarak belirlenmekte iken 1.08.1989 tarihinden bu yana her iki kesim için tek rakam olarak belirlenmektedir. Diğer yandan 16 yaşını dolduranlar ile doldurmayanlar için ayrı ayrı belirlenirken 2014 yılından itibaren bu ayrım da kaldırılmıştır.

 

Günümüzde bu ücretin uygulaması, iş sözleşmesi ile çalışan ve 4857 sayılı İş Kanununun kapsamında olan veya olmayan, her türlü işçinin çalıştığı bütün iş kollarını kapsamaktadır. Asgari ücretin belirlenmesini düzenleyen Asgari Ücret Yönetmeliği uyarınca, asgari ücret, pazarlık ücreti değildir. Oy çokluğuyla belirlenmektedir.

ENFLASYONA GÖRE GÜNCELLEME SAYISI

Son dönemlerde asgari ücretle ilgili milletvekilleri tarafından çok sayıda kanun teklifi TBMM’ye intikal ettirilmiştir. Bu tekliflere bakıldığında asgari ücretin yıl bazında kiminde 4 kez, kiminde 3, kiminde ise 2 kez belirlenip zamlanması öngörülmektedir. Esasen geçmiş dönemlere bakıldığında bu tekliflerde öngörülen tüm sürelerin uygulandığı görülmektedir. Örneğin son 22 yıllık dönemlere bakıldığında 2000-2002 yılları arasında her yıl 4 kez belirlenip zamlandığı, 2003 yılında 3 kez, 2004 yılı ve müteakip yıllarda 2015 yılına kadar her yıl 2 kez belirlenip zamlandığı görülmektedir.

 

2016 yılından 2022 yılına kadar olan dönemde ise her yıl sadece bir kez aralık ayında belirlenip zamlanmaya başlanmıştır. 2022 yılında yeniden enflasyon rakamlarının artmasına bağlı olarak asgari ücret iki defa güncellenmiştir. 2023 yılında da iki kez belirlenmiştir.

 

2022 yılından itibaren asgari ücretten gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi tamamen kaldırılmıştır. 2023 yılında devam ettirilen vergi muafiyetinin bu ay yapılacak güncellemede de dikkate alınması beklenmektedir…

 

Son söz olarak her daim ifade ettiğim üzere çalışanın ve emekçinin en büyük sorunu yüksek enflasyondur. Yüksek enflasyon ve hayat pahalılığı azaltılmadığı müddetçe asgari ücret ne kadar artarsa artsın maalesef birkaç ay sonra yine buharlaşacaktır.