Eller yaya biz aya!

2008 yılında ABD'de konut sektöründeki bozulmayla çıkan global kriz, gelişmiş ülkelerde kısa sürede yayıldı. Zira borçlar anormal yükseldi. Bankalar, sermayelerinin 1.5 katı büyüklüğünde, kredi verdiler. Varlık fiyatları hızla yükseldi. Servetlerinin arttığını görenler, kolayca borçlandı.. Halk para harcayınca, şirketler bol bol tahvil çıkarıp sattı, elde ettikleri parayla yatırımlarını genişletti. Aşırı güven karşısında önlem almadılar. Para muslukları sürekli açık kaldı. Bu tablonun oluşmasına ABD'de faizlerin uzun süre %1 seviyesinde sabit tutulması yolaçtı. Enflasyon tırmanışa geçince, faizler artış potasına sokuldu, %4.5'a çıkarıldı. İşte o zaman saadet zinciri koptu, Mortgage kredilerinin geri dönüşü tıkanınca, sistem felç oldu. Bankalar birbiri ardına kepenk kapattı, insanlar varlıklarını zararına elden çıkarmak zorunda kaldı. Krediler batınca, devlet dev kuruluşları kurtarmak için, borçlarını üstlendi (daha doğrusu tahvillerini satın aldı). Bu defa resim değişti, bütçelerdeki açıklar kapanamayacak derecede büyüdü. Aradan 3 yıl geçti. Bu zaman zarfında çürükler temizlendi, yurtdışına açılan şirketler varlıklarını sürdürdü. Şimdi kriz yer değiştirdi, yani önceden şirketler ve bireyler borçluydu, şimdi devletler borçlu. Hem de ne borç. Şimdi harcamalarını kısmaktan başka çareleri yok. O zaman büyüme hızları düşecek, yani ekonomi yavaşlayacak, işsizlik artacak. Görüyorsunuz, ortada kısa bir yorgan var. Aşağı çekseniz, başınız dışarda kalıyor, yukarı çekseniz ayaklarınız açıkta kalıyor. Önümüzdeki 5 yıl süresince Avrupa ülkelerindeki büyüme hızı %2'yi aşamayacak. Gelişmekte olan ülkelerin borçları düşük. Bankalar sermayelerinin belli bir kısmını kredi olarak kullandırıyor. İnsanlar ölçülü para harcıyor. Yatırım potansiyeli güçlü. Hızlı bir büyüme potasındalar. Türkiye'de bugün açıklanacak 1. çeyrek büyüme verisinin çift haneli olması bekleniyor. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla bu yıl %6-8 arasında artacak. Türkiye'ye Avrupa'nın Çin'i diyorlar. Hane halkı borçlanması düşük olduğu için, insanlar ellerine geçen parayı kolayca tüketime ayırabiliyor. Önceden şirketler yurtdışına mal satarak sermayelerini arttırırlardı. Şimdi yurtiçine yaslanarak, güçleniyorlar. Artık ABD dünyanın en büyük tüketicisi değil. Onun yerini gelişmekte olan ülkeler aldı. 10 yıl sonra gelişmekte olan ülke sayısı parmakla sayılacak kadar azalacak. Hatırlar mısınız, bir zaman bir tekerleme vardı: "Eller aya biz yaya", diye. Şimdi tersine döndü: "Eller yaya biz aya".. (www.necmettinbatirel.com)