Bizim çocuk bağımlı mı doktor?

Çocuğunuz günün hemen her dakikasında bilgisayar oyunlarını oynuyor veya düşünüyor. Aklında hep bilgisayar oyunları var. Oyun oynamıyorken bile mutlaka oyunla ilgili bilgi veren siteleri geziyor...

 

YouTube kanalında bu oyunu oynayan büyük ustaların videolarını seyrediyor veya bir sonraki oyun seansında nasıl bir taktik uygulayacağını planlıyor.

 

Son zamanlarda artık arkadaşlarıyla görüşmek istemiyor. Akşam yemeğine oturduğunuzda ya gelmiyor ya da yemeğini hızlı hızlı yiyip hemen odasına koşuyor.

 

Okuldaki başarısı giderek düşüyor. Oyunlara harcadığı vakit artık sınırları aştığı için temizliğine de eskisi gibi dikkat etmiyor.

 

Kötü gidişatı fark edip, bir dur demek için oyunları yasakladığınızda çocuğunuzda uzun süren bir depresyon hâli başlıyor. Artık daha sinirli ve daha saldırgan oluyor.

 

Oyunlardan uzak kaldığı müddet içinde bu sinirli ve gergin hâli hiç geçmiyor. Yani siz bilgisayarı kapatıyorsunuz, çocuğunuz da kendisini size kapatıyor.

 

Eğer çocuğunuzun durumu yukarıda tarif ettiğim duruma benziyorsa sakın üzülmeyin. Yalnız değilsiniz. Hatta bayağı bir kalabalığız.

 

Ayrıca bağımlılık konusunda bir doktor edasıyla teşhis koymaya kalkmayın lütfen. Çünkü adına bağımlılık dense de aslında bu durum uyuşturucu veya alkol bağımlılığı gibi bir durum değil.

 

Maddeye bağlı olmayan bağımlılıklar davranışsal bağımlılık olarak adlandırılır. Ve bu tür bir bağımlılık dürtüsel davranışlarla oluşur. Dürtülere uymak da kişiye haz verir. Gerçek hayatın sıkıntılarından ve yüzleşmesi gereken problemlerden kaçan bireyler aradığı hazzı ekranda bulurlar. Ve dürtüselliğin tetiklemesi sonucu tekrarlamaya başlayan davranışlar zamanla bağımlılığa dönüşür.

 

Ancak hazzın sona erdiği zamanlarda bile bağımlılık devam edebilir. Yani beyinde hazdan sorumlu bölüm olan Amigdala haz üretmeyi bıraksa bile, prefrontal bölge devreye girer ve insan hoşlanmadığı hâlde bazı davranışlarına devam edebilir.

 

İşte bu yüzden bilgisayar başındaki çocuklar ilk başlarda mutludurlar. Ancak haz üretimi sona erip, davranışsal bağımlılık devreye girdiğinde artık internet kullanımı bir mutluluk kaynağı olmaktan çıkıp, mecburiyet hâlini alır. Yani eğlence bir ihtiyaca dönüştüğünde, mutluluk seviyesi de azalır.

 

Ekran başında asık bir yüzle oturan, asabi ve hiçbir şey yapmak istemeyen çocukların durumu bu gerçeği net bir şekilde göstermektedir.

 

Maddeye bağlı bağımlılıkla, maddesiz bağımlılık arasında sonuçları açısından önemli bir fark daha vardır. Uyuşturucunun yerine bir şey koymak mümkün değildir. Ancak bilgisayar oyunlarının yerine pekâlâ başka bir şey konabilir. Mesela aile içinde geçirilen zamanların niteliği arttığında, çocukların bilgisayar başında geçirdikleri saat mutlaka azalacaktır.

 

İşte bu yüzden ebeveynler çocuklarını tanımalı diyor uzmanlar. Eğer çocuğu tanırsanız, nelerden zevk alacağını da bilirsiniz ve ona göre yönlendirme yaparsınız. Eğer hiçbir yönlendirme yoksa çocuğun ekrana yönlenmesi kaçınılmaz olur. “Kapat artık şu tableti de biraz kitap oku” cümlesi çocuk için bir şey ifade etmez.

 

Ekranla geçirilen zamanlar rahatlama ve eğlenme amacı taşımalıdır. Böyle olursa çocuklar ekran başında geçirdiği zamandan zevk alır. Ama kuralsız ve sınırsız bir teknoloji kullanımı çocuğun da ailenin de hayatını mahveder.

 

Peki netice?

 

Bir kaçış olarak düşünülmesi gereken ve molalarda oynanması gereken dijital oyunlar hayatın merkezine yerleşip, asıl görevler molalara sıkıştırılınca sıkıntılar başlar.

 

Yani ödev molasında oynanan oyun kafa dağıtmak için faydalı olabilir.

 

Ama oyun molasında yapılan ödevler hiçbir işe yaramaz.