Ukrayna üzerine...
7 Mart 2022 02:00
Araştırmacılar der ki bu bölgede tarih boyunca çeşitli devletler kuruluyor ama 9. asırda kurulan ve ilk Rus devleti olan Kiev Prensliği, 13. asırda Moğol saldırılarıyla yıkılıyor… Batı Ukrayna’da Galiçya ve Volinya Prensliği 11. asırdan 14. asra kadar hüküm sürüyor. Ülke topraklarının büyük bölümü 14. asırda Litvanya’nın oluyor. Polonya ve Litvanya’yı tek bir federe devlet hâline getiren Lublin birliğinin 1569’da sağlanmasından sonra Ukrayna fiilen Polonya’nın hâkimiyetine giriyor. Zaporojye Kazaklarının lideri Bogdan Hmelnitski Polonya yönetimine karşı ayaklanıyor ve 1651’de Rus Çarından yardım istiyor. Rus Çarlığı ile Polonya savaşı sonunda Dinyeper Nehrinin doğusunda kalan topraklarla Kiev Rusların hâkimiyetine giriyor. Kırım’ın 1783’te Rus hâkimiyetine girmesi üzerine Karadeniz kıyısında yeni yerleşim merkezleri kurulmaya başlıyor. 18. asırda Polonya topraklarının paylaşılması üzerine Dinyeper’in batısındaki Ukrayna toprakları Rus hâkimiyetine, Galiçya ise Avusturya hâkimiyetine bırakılıyor. 19. asırda Ukrayna’da milliyetçi hareketler yaygınlaşınca, Rus çarı bu hareketleri bastırmak için şiddetli tedbirlere başvuruyor...
I. Dünya Savaşı başladığı sırada Galiçya’da yaşayan Ukraynalılar kendi kültür, siyasi ve dinî kurumlarını geliştirmişlerdi. Rusya’da 1917 devriminden sonra Harkov’da Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruluyor. Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun yıkılması üzerine Ukraynalılar 1918’de Galiçya’nın yönetim merkezi Lemberg’i ele geçirerek Batı Ukrayna Millî Cumhuriyetini kuruyor. Bu devlet 1919’da Ukrayna Millî Cumhuriyetiyle birleştiyse de 1919 Haziranında Ukrayna askeri Galiçya’dan çıkarılıyor. Bukovina bölgesi Romanya’nın, Macaristan toprakları içinde kalan eski Ukrayna şehirleri ise yeni kurulan Çekoslovakya’nın hâkimiyetine giriyor.
Çeşitli devletler 1917-21 arasında Ukrayna’nın hâkimiyetini ele geçirmek için çalıştılarsa da başarılı olamıyor. Ukrayna 1924’te SSCB’yi meydana getiren 15 cumhuriyetten biri oluyor. Ukrayna 1991’de bağımsızlığını ilan ediyor ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğunun kurucuları arasında yer alıyor.
Ahmet Hamdi Umut
ŞİİR
YAKARIŞ
Sana geldim...
Ayaklarımda Veysel Karani yorgunluğu
Bedenimde Hazreti Eyüp sabrı ile
Yüzüm günahlarıma mahcup
Affet beni ya Erhamerrahimin
Lâyık olamadık,
Güzel ahlakı tamamlamaya gelen Nebi’ye…
Eşref-i mahlûkat yarattın bizleri
Bizse tükettik vicdanı, sevgiyi, saygıyı.
Her daim muhtacız merhametine,
Savaşta yaralı kurtulan çocuk şikâyet etti mi bizleri,
Açlıktan ölenlerle hangi mizanda hesaplaşacağız?
Kırılan kalpler, söndürülen ocaklar
Alınan canlar,
Bombalarla enkaz altında bırakılan çocuklar,
Nerde tutacaklar yakamızdan?
Ne varsa güzel haslete dair,
Kırdık, yok eyledik dünya malı gafletiyle,
Sana geldik El Gaffar
Yüz bin kere bozduğumuz tövbelerimizle.
Ömer Karslı
TARİHTEN BİR YAPRAK
MEHTER VURMAK: Mehter kelimesi pek ulu manasına olup çoğulu mehterandır. Bütün İslâm devletlerinde hükümdarlık alâmetlerinden biri olan tablhâne (mehterhane), Osmanlı Devleti’ne Türkiye Selçuklu Devleti’nden geçti. Selçuklu Sultanı Üçüncü Alâeddin Keykubat, Osman Gazi’ye 1299’da beylik alâmeti olarak sancak ile beraber davul vs. de göndermişti. Osmanlı Devleti’nin istiklâlinin başlangıcı da kabul edilen bu tarihten itibaren nevbet vurulurken (çalınırken) Fâtih Sultan Mehmed Han’a kadar bütün padişahlar, Selçuklu hükümdarına hürmeten ayağa kalkarlardı. Fâtih Sultan Mehmed Han bu âdeti kaldırdı...
Yüzyıllar boyunca Osmanlı askerini coşturup, düşmana korku veren Mehterhane, 15 Haziran 1826’da yeniçeri ve diğer kapıkulu ocaklarıyla beraber İkinci Mahmud Han tarafından kaldırıldı.