İşçi çalıştırmada gece/gündüz farkı

Çalışma hukukumuzda çalışanların yaşı, yapılan işlerin niteliği ve çalışmanın yapıldığı zaman zarfı gibi özellikler de göz önünde bulundurularak çalışanların ruhen ve bedenen korunmasına yönelik birtakım kurallar öngörülmüştür. Bu bağlamda gece çalışması hem iş sağlığı ve güvenliği açısından hem de sosyal adalet kaideleri açısından özel olarak tanzim edilmiştir.

 

Gece çalışması ile ilgili kurallara uyulmaması hâlinde işverenler hakkında müeyyideler uygulanmaktadır. Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve herhâlde en fazla 11 saat süren dönemi ifade etmektedir. Belirtilen dönemde işverenlerin gündüz döneminde olduğu gibi işçi çalıştırmaları mümkün değildir. Keza gece çalışması faklı şartlara ve sınırlamalara tabi tutulmuştur.

 

 

 

 

GECE ÇALIŞMASI SAYILAN SÜRELER

 

 

İş hukukumuzda açıkça işçilerin gece çalışmalarının 7,5 saati geçemeyeceği hükme bağlanmıştır. Bu hükmün istisnaları turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerdir. Bu işlerin uygulanmasında;

• Turizm hizmet yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde,

• Özel güvenlik hizmeti yürütülen işler; Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir iş yerinde ve

• Sağlık hizmet yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin iş yerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde, Sosyal Hizmetler Kanununda tanımlanan sosyal hizmet kuruluşlarında,

Çalışan işçiler ile bu iş yerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsamaktadır. Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır. Bu istisnai işlerde 7,5 saatten fazla çalışma yapılmak istenmesi hâlinde işçinin yazılı onayının alınması mecburidir. Diğer işlerde ise işçilerin onayı alınsa bile 7,5 saatten fazla çalışma yapılamaz.

 

Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları kullanılan işlerde, bir çalışma haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci çalışma haftası gündüz çalıştırılmaları suretiyle postalar sıraya konur. Gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir. Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz.

 

İşçi ve işveren uyuşmazlıklarında gece çalışmasının ispatı konusunda iş yeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, iş yeri iç yazışmaları delil niteliğinde kabul edilmektedir.

 

 

 

 

GECE ÇALIŞTIRMA YASAKLARI

 

 

Gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaklanmıştır.

 

Diğer yandan kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.

 

Yargıtay’ın başka bir kararında gündüz vardiyasında çalışan işçinin isteği dışında gece vardiyasına çekilmek istenmesi nedeniyle işçinin iş sözleşmesini feshetmesini haklı sebep olarak değerlendirmiştir.

 

 

 

 

GECE ÇALIŞMASINDA FAZLA MESAİ HESABI

 

 

İş hukukumuzda çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışmasının gece çalışması sayılacağı düzenlenmiştir. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturmaktadır. Gece çalışmaları yönünden, haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekmektedir.

 

Yargıtay’ın istikrar kazanmış kararlarında da işçilerin “Gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez.” Kanun hükmünün günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturduğu bu nedenle gece çalışmaları yönünden, haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmesinin mecburi olduğu vurgulanmıştır.

 

 

 

 

2025 YILINDA UYGULANACAK CEZALAR

 

 

Gece çalıştırma yasağına ilişkin kanun ve yönetmelik hükümlerine aykırı davranan ya da işçileri geceleri 7,5 saatten fazla çalıştırmak, gece ve gündüz postalarını değiştirmemek fiillerini işleyen işverenlere işçi başına ve fiil sayısına göre 2025 yılı için 21.213,00 TL idari para cezası kesilmektedir.

 

Belirtilen cezaların yanı sıra gece 7,5 saatten fazla çalışması nedeniyle fazla çalışma ücreti ödenmeyen işçi başına 2025 yılı için 3.837,00 TL idari para cezası kesilmektedir. Bu cezalar sabit olmayıp her sene yeniden değerleme oranında artırılmaktadır.

 

 

 

İsa Karakaş'ın önceki yazıları...