"Torba"dan SGK maaş ve ödenek işlemlerinde 3'lü eşitleme çıktı!

İçinde bulunduğumuz aralık ayı, çalışanlar ve emeklilerle ilgili en çok düzenleme yapılan aylardandır. Geçtiğimiz günlerde hükûmet tarafından SGK, emeklilik, teşvik, genel sağlık sigortası, iş sağlığı ve güvenliği ile sağlık alanında birçok yeni düzenlemeleri içeren 28 maddeden müteşekkil “Torba Kanun”, “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında TBMM’ye intikal ettirildi. Bu “Torba Kanun” henüz komisyonlarda görüşülmekte iken şimdi de memurlara münhasıran 26 maddeden oluşan yeni düzenlemeleri içeren “Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” teklifi verildi. Bu iki kanun teklifi Meclis’te işlem görürken çalışanlar ve emeklilere ilişkin ilave maddeler eklenmesi de söz konusu olabilir. Mezkûr SGK ile ilgili “Torba Kanun”a bakıldığında 3 farklı uygulamada bazı hususlarda eşitleme yoluna gidildiği görülmektedir. Bu yazımızda hâlen SGK tarafından uygulanmakta olan bazı emeklilik ve ödenek kriterlerinde öngörülen eşitlemeler izah edilmiştir.

 

 

YETİM MAAŞI KISTASLARINDA ÖNGÖRÜLEN EŞİTLEME

 

 

“Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” adı altında “Torba Kanun”da yetim hak sahiplerine verilen aylıklarının kesilmesine ilişkin işlemlerde eşitleme öngörülmektedir. Keza SGK’nın uygulama (5510 s.) Kanunda harp okulu ve polis akademisinde okuyan öğrenciler ile astsubay meslek yüksekokulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar, polis naspedilmek üzere polis meslek eğitim merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adaylar, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda subay ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adaylar öğrenim gördükleri sürede yetim aylığı almaya devam etmektedirler. Ancak, Emekli Sandığı Kanunu kapsamında sadece polis akademisinde okuyan öğrenciler ile harp okulu öğrencilerinin yetim aylıkları kesilmemektedir.

 

Mezkûr Kanun teklifinde yapılan düzenleme ile astsubay meslek yüksekokulları ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tâbi tutulan adaylar, polis naspedilmek üzere polis meslek eğitim merkezlerinde polislik eğitimine tabi tutulan adaylar, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda subay ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik eğitimine tabi tutulan adayların yetim aylıklarının kesilmemesi hususunda norm ve standart birliğinin sağlanması kıstaslarında eşitleme yapılmaktadır. Bu konuda diğer bir düzenleme ise SGK’nın uygulama (5510 s.) Kanunu gereğince yükseköğretim kurumlarında öğrenim görme hâlinde 25 yaşına kadar hak sahiplerine lisans, yüksek lisans ve doktora öğrenimi veya ikinci yükseköğrenim ayrımı yapmaksızın aylık ödenmektedir.

 

Ancak, Emekli Sandığı Kanununda yükseköğrenim kriterini yalnızca ilk lisans ve yüksek lisans programları ile sınırlı tuttuğundan ikinci üniversite veya yüksek lisans kaydı durumunda aylıkların ödenmesi imkânı bulunmamaktadır. Norm ve standart birliğinin sağlanması adına Emekli Sandığı Kanunu kapsamında aylık bağlanan yetimlere ikinci lisans ve yüksek lisans kayıtlarında da yaş şartlarında da eşitleme yoluna gidilerek maaş ödenmesi amaçlanmaktadır.

 

 

ÖDENEKLERE ESAS KISTASLARDA EŞİTLEME

 

 

Sadece SGK uygulamasında değil SGK’dan önce işçiler ve işçiler gibi sigortalı (4/1-a) sayılanlara münhasıran sosyal güvenlik hizmeti veren Sosyal Sigortalar Kurumu uygulamasında; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç hesabında son bir yıl içindeki en son üç ay içinde hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. SGK’nın Başmüfettişi olarak yapmış olduğum iş kazası-meslek hastalıkları ya da hastalık teftişlerinde bu aylara ilişkin kazançları tutanağa alırdım. Ancak hastalık ve analık ödeneklerinde yapılan sahtecilik özellikle son üç ayda tavandan ya da yüksek matrahlardan gerçek dışı kazançlar bildirilerek SGK’dan haksız yere daha yüksek ödenek alma istismarlarının artması üzerine bu uygulamada değiştirilmek zorunda kalınmıştır. Hastalık ve analık hâllerinde son 3 ay değil 12 ay esas alınması yönünde 2021 yılında değişiklik yapılmıştır. Ödeneklerdeki istismarların bertaraf edilmesine yönelik 2021 yılında yapılan diğer bir değişiklik ise belirli bir prim ödeme gün sayısı şartını sağlamayan sigortalılara ödenek tutarında üst limit şartı getirilmesidir.

 

Ancak yapılan değişiklikle ilgili Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu Kararında, yaşanılan suistimallerin önlenmesi gerekçesiyle hastalık ve analık hâlinde yapılacak geçici iş göremezlik ödeneğinin hesabına esas alınacak dönemin iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle yapılacak ödenek hesabına esas dönemden farklılaştırılmasının gereklilik ve orantılılık şartlarına uymaması gerekçe gösterilerek; “…hastalık ve analık” ve "…analık ve hastalık hâlinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 12 aydaki…” ibarelerinin Anayasa'ya aykırı olduklarına ve iptallerine karar verilmesine binaen eşitlik ilkesi gözetilerek ve sistemin aktüeryal sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla geçici iş göremezlik ödeneklerinin hesabında son 12 aylık sürenin dikkate alınması ve son 12 ayda 180 günden az hizmeti olanların geçici iş göremezlik ödeneklerine ilişkin üst sınırın korunması yönünde eşitleme öngörülmektedir.

 

 

ENGELLİ EMEKLİLİK KRİTERLERİNDE ÖNGÖRÜLEN EŞİTLEME

 

 

2008 yılı Ekim ayı öncesi işçi statüsünde sigortalı olanlar Gelir Vergisi Kanunu kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığınca tespit olunan vergi indirimine esas "engellilik derecelerine” göre yaş şartı olmaksızın emekli olabilmekte iken, kamu görevlileri ve esnaflar ile 2008 yılı Ekim ayından sonra ilk kez işçi statüsünde sigortalı olanlar 5510 Sayılı Kanuna göre SGK sağlık kurulları tarafından tespit edilecek "çalışma gücü kaybı oranlarına” göre emekli olmaktadır.

 

“Torba Kanun” kapsamında, emeklilik haklarının sağlanmasında sigortacılık ilkelerinin dikkate alınması ve sigortalılar arasında norm ve standart birliği sağlanarak, 2008 yılı Ekim ayından önce sigortalı olan engelliler için vergi indirim belgesi esas alınarak yürütülen emeklilik işlemlerinin, 5510 sayılı Kanun kapsamında çalışma gücü kaybına göre belirlenmesi ve tüm uygulamanın SGK tarafından yürütülmesi hususlarında eşitleme öngörülmektedir.

 

 

 

İsa Karakaş'ın önceki yazıları....