İsa Karakaş

İlk defa 2008/Ekim ay başından sonra sigortalı olanlardan; sigortalı olarak işe başlamadan önce malul olan, çalışma gücü kaybı oranı %60’ın altında bulunan, erken yaşlanan ve maden iş yerlerinin yer altı işlerinde çalışan sigortalılar korunarak, bu sigortalılara daha kolay şartlarla emekli olabilme imkânı sağlanmıştır. Bu yazımızda işe başlamadan önce malul olanların emekliliği irdelenmiştir.

İş Kanununun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.

SGK uygulamasında genel olarak ölen sigortalının eşine gerekli prim ve sigortalılık süresi varsa dul maaşı bağlanmaktadır. Eşin evlenmemesi şartıyla çalışıyor olması ya da kendi çalışmalarından dolayı emekli olması da bu durumu değiştirmemektedir.

Sosyal güvenlik sistemimizin tarihsel gelişim sürecine bakıldığında çalışanların statülerine göre çoklu teşkilat esas alınarak inşa edilmesine rağmen başlangıçta bilimsel, objektif sağlam temellere göre kurgulandığı görülmektedir.

Yüksek enflasyonla mücadele kapsamında uygulanmakta olan sıkı para politikası ve diğer tedbirlere binaen ekonomik daralma devam ediyor. Özellikle finansman güçlüğü çeken başta KOBİ’ler olmak üzere birçok işletme sıkıntı çekmektedir. Bu bağlamda 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre 234 bin kişi artarak 3 milyon 305 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise uzun süreden sonra 0,7 puan artarak %9,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.

Emeklilikte intibak meselesinin ne anlama geldiğini 2000 yılı öncesi emeklilik intibakını önceki yazımızda izah etmiştik.

Emekli sisteminde muhtemel değişiklik haberlerine binaen okuyucularımız, peş peşe gazetemize yoğun bir şekilde emeklilik intibakının ne anlama geldiğini ne zaman ve nasıl olacağını sormaktadır.

TÜİK’in 10 Temmuz 2024 günü yayınlanan Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 3 milyon 11 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise %8,4 seviyesinde tahmin edilmiştir. Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel iş gücü ve işsizlerden oluşan atıl iş gücü oranı 2024 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre 2,0 puan azalarak %25,2 oldu. Zamana bağlı eksik istihdam ve işsizlerin bütünleşik oranı %17,4 iken işsiz ve potansiyel iş gücünün bütünleşik oranı %17,1 olarak tahmin edilmiştir.

Emeklilik sadece çalışanlar için değil tüm vatandaşlarımız için olmazsa olmaz hayati ehemmiyet taşımaktadır. Emeklilik sistemimizde 80 yıldan beri çok sayıda değişiklik ve oynamalar yapılmıştır. Özelikle her seçim sathı mailinde aktüeryal denge ve nimet-külfet dengesi gözetilmeden yapılan müdahaleler emeklilik sistemimizi içinden çıkılmaz hâle getirmiştir.

Ülkemizde bir yandan işsizler iş bulamazken bir yandan da işverenler boş pozisyonlara aradıkları elemanları bir türlü temin edememektedir.

SGK, evde yaşayanlar tarafından yapılabilecek temizlik işleri, ütü, yemek yapma, çamaşır, bulaşık yıkama, alışveriş ve bahçe işleri ile çocuk, yaşlı veya özel bakıma ihtiyacı olan kişilerin bakım işlerinin ev halkı dışındaki bireyler tarafından yapılmasını, ev hizmeti işlerinden saymaktadır. 

Hâlen milyonlarca vatandaşımıza sosyal yardımlar yapılmaktadır. Tamamen karşılıksız, geri ödemesiz olan devletin değişik birçok sosyal yardımları bulunmaktadır. Bu yardımlar için SGK prim şartı da bulunmamaktadır.

Staj ve çıraklık mağduriyeti en eski kadim meselelerin başında gelmektedir. Keza ülkemizde küçük çocuklar bile bir iş yerinde hizmet akdine göre çalıştıklarında tüm sigorta kollarına tabi tutulmalarına rağmen aday çırak, çırak ve stajyer öğrenciler ise emeklilik (yaşlılık, malullük ve ölüm) sigortalarının kapsamı dışında tutulmaktadır. Bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalıkları sigortası ile genel sağlık sigortası uygulanmaktadır. Oysa stajyer ve çırakların da tüm sigorta kollarından faydalandırılması hem işverenlerin kalifiye eleman ihtiyaçlarının giderilmesinde hem de EYT düzenlemesiyle birlikte daha da bozulan SGK’nın aktüeryal dengesinin düzeltilmesinde katkı sağlayacaktır…

Engellilik, yaşlılık ya da değişik kronik hastalıklar, kaza, afet ve diğer nedenlerle birçok insan maalesef elden ayaktan düşmekte günlük ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Bu durumda yaşamak ve günlük ihtiyaçlarını karşılamak için başkalarının refakati ve bakımına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaçların giderilmesi için belli bir gelir düzeyine sahip olmak gereklidir. Bu muvacehede Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, bakıma ihtiyacı olan ağır engelli vatandaşlar ve ailelerine ekonomik destek sağlamak amacıyla geçen sene 116,2 milyar TL Evde Bakım Yardımında bulunmuştur. Geçtiğimiz haziran ayına mahsuben evlerinde bakılan tam bağımlı vatandaşlar ve aileleri için 4,1 milyar TL hesaplarına yatırılmıştır.

Tüm emeklilerin temmuz ayında maaşlarının güncellenmesi zorunlu bulunmaktadır. Ayrıca SGK mevzuatında statüye göre emeklilerin maaşlarının nasıl güncelleneceği hükme bağlanmıştır.

Hâlen TBMM’de işlem görmekte olan kanun teklifinde göze çarpan yenilik ve değişikliklere bu yazımızda devam ediyoruz..

İktidar milletvekilleri tarafından kamuoyunda “Vergi Torba Kanunu” olarak bilinen “Vergi Kanunları ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM’ye intikal ettirildi.

Genel olarak engellilik, doğuştan olabileceği gibi sonradan maruz kalınan hastalık veya kaza neticesinde bedensel, ruhsal, duyusal veya psikolojik işlevlerdeki zayiatlar sebebiyle kişinin hem çalışma hem de günlük hayatındaki aktivitelerinde kısıtlanma söz konusu olmaktadır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de gerek doğuştan gerekse sonradan engelli durumda bulunan milyonlarca engelli vatandaşımız bulunmaktadır. Engelliler istihdam açısından maalesef dezavantajlı gruplar arasında yer almakta olup kendilerine uygun bir iş bulmakta çok zorlanmaktadır.

Salgın hastalık kaynaklı pandemi, ekonomik daralma ve diğer ekonomik darboğaz hâllerinde sadece işçiler, işsiz kalmamaktadır. Özellikle küçük esnaf ve sanatkârlar ile diğer kendi nam ve hesabına çalışanlar da çoğu zaman iflas, ödeme aczine düşme ya da kendi iş yerlerini kapatmak durumunda kalmaktadır.

Nüfusun yarısını oluşturan kadınların çalışma hayatına dâhil olması ülkenin gelişmesi ve refahı açısından hayati ehemmiyet arz etmektedir. Bu bağlamda tüm gelişmiş ülkelerde özellikle annelere birçok kolaylıklar sağlanmaktadır.