Mehmet Oruç

Zamanımızda helâl ve haramı gözetmek, hatta Ebülleys-i Semerkandî'nin en kolay olan fetvâsına bile uymak çok güç oldu. Bu fetvâya göre, malının çoğunun helâl olduğu sanılan kimsenin verdiği hediyyeyi almak, onunla alış veriş ve kirâlamak câiz olur. Malının çoğu helâl olduğu sanılmıyan kimse ile bunlar câiz olmaz. Çünkü, haram olduğu bilinen mal elden ele geçince, haramlığı yok olmaz.

Çok kimseler, dünya malını, hep haram sanır. Bazısı da, dünyadaki şeylerden çoğu haramdır der. Burada, insanlar üç türlüdür: Bir kısmı ileri gidip, yalnız meyve, balık, av eti gibi şübheli olmıyan şeyleri yeriz der. Bir kısmı da, tembel, miskîn oturup, her istediğimizi yeriz, hiçbirşey ayırd etmeyiz der. Üçüncü kısım, herşey yemeli ama, lüzûmu kadar, der. Bunların üçü de yanılmakdadır. Doğrusu şöyledir ki; "Helâl meydandadır. Haram meydandadır. Şüpheliler ikisi arasındadır. Kıyâmete kadar böyledir." Nitekim, Resûlullah böyle buyurmuştur.

Bütün kötülüklerin başı, kalbin Allahü teâlâdan gâfil olmasıdır. Süfyân-ı Sevrî hazretleri, birisi ile birlikte evin kapısında duruyordu. Önlerinden, süslenmiş bir adam geçti. Arkadaşı, bu adama bakarken, Süfyân mani olup, "eğer sizler bakmamış olsanız, böyle israf yapmaz idi. Bunun israf günahına, siz de ortak oluyorsunuz" buyurdu.

İslam büyükleri haramlardan çok korkarlardı. Bunun için, haram ve şüpheli olmayıp, helâl olup, fakat şübheli veya harama sebep olmak korkusu olan şeylerden de sakınmışlardır. Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem" buyurdu ki: "Bir kimse, tehlikeli olan şeyin korkusundan dolayı, tehlükesiz şeyden sakınmadıkca, müttekî olamaz!"

Osmanlıların; türlü türlü kanı taşıyan, türlü dil konuşan, başka başka âdet ve ananelere bağlı olan milyonlarca insanı, aralarındaki farkları bıraktırarak, bir inanç veya fikir etrafında toplayıp, muazzam bir imparatorluk kurduklarını biliyoruz.

Sehl bin Abdüllah-i Tüsterî buyuruyor ki; "Hakîkî imana kavuşmak için, dört şey lâzımdır: Bütün farzları edeble yapmak, helâl yemek, görünen ve görünmeyen bütün haramlardan sakınmak ve bu üçüne, ölünceye kadar devam etmeğe sabretmek.

Bir devlet, bir imparatorluk ne kadar güçlü olursa olsun, güçsüzlere adalet ile hareket etmezse, ayakta kalması fazla sürmez. Çünkü zulüm payidar olmaz! Osmanlının altı asır dimdik ayakta kalmasının esas sebebi budur.

Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem" buyurdu ki, "Helâl kazanmak her Müslümana farzdır". Helâl kazanabilmek için, önce helâli öğrenmek lâzımdır. Helâl ve haram meydandadır. İkisi arasında şüpheli olanları tanımak güçtür. Şüphelilerden sakınmıyan, harama düşer. Bunu tanıtmak geniş bir ilimdir.

İnsanın kendine, evlâdına ve ıyâline ve borçlarını ödemeğe lâzım olanları helaldan kazanması farzdır. Bunun için çalışan sevap kazanır. Özürsüz terk edene azâb yapılacaktır. Kendilerine nafaka verilmesi vâcib olanlara "Iyâl" denir.

İslâm âlimlerinin ve Allah dostlarının büyüklerinden Abdullah Dehlevî hazretleri buyuruyor ki: Çoluk çocuğunun ihtiyaclarını temin için ve fukarâya yardım ve İslamiyete hizmet için, çalışıp helâl mal kazanmak, çok iyidir. Süleymân aleyhisselâm ve emîr-ül-müminîn Osmân ve Abdürrahmân bin Avf ve Eshâb-ı kirâmdan bazıları çok zengin idiler. Bu zenginlikleri, Allahü teâlâ indindeki derecelerinin azalmasına sebeb olmadı. 'Fukarâ-yı sâbirîn ve agniyâyı şâkirînden' yani fakirlik mi zenginlik mi hangisinin efdal olduğu ihtilâflıdır.

Hazret-i Îsâ birine, "Ne iş yapıyorsun?" dedi. İbâdetle vakit geçiriyorum deyince, "Nereden yiyip geçiniyorsun?" diye sordu. Her şeyimi kardeşim veriyor, deyince, "O halde, kardeşin senden daha kıymetli ibâdet yapmaktadır" buyurdu. Hz. Ömer buyuruyor ki: "Çalışınız, kazanınız, Allahü teâlâ rızkımı çalışmadan gönderir, demeyiniz! Allahü teâlâ, gökden para yağdırmaz."

Ebû Süleymân-ı Dârânî hazretleri buyurdu ki: Helâlden bir lokma az yemeği, akşamdan sabaha kadar namaz kılmaktan daha çok severim. Çünkü, mide dolu olunca, kalbe gaflet basar. İnsan Rabbini unutur. Helâlin fazlası böyle yaparsa, mideyi haram ile dolduranların hâli acabâ nasıl olur?

İbrâhîm Edhem hazretlerine, falanca yerde bir genç var. Gece gündüz ibâdet ediyor. Vecde gelip kendinden geçiyor, dediler. Gencin yanına gidip, üç gün misâfir kaldı. Dikkat etti, söylediklerinden daha çok şeyler gördü. Kendinin soğuk, hâlsiz, habersiz, gencin ise, böyle uykusuz ve gayretli hâline şaşıp kaldı.

Bütün ibâdetlerin kabûl olması, helâl lokmaya bağlıdır. Büyüklerden çoğu buyurdu ki, ibâdetler on kısımdır: Dokuz kısmı helâl kazanmaktır. Bir kısmı da bildiğimiz bütün ibâdetlerdir. O halde, müminler helâl kazanmağa çalışmalıdır. Haramdan ve şüphelilerden kaçınmalıdır. Resûlullah "sallallahü aleyhi ve sellem" buyurdu ki: "Allahü teâlâ güzeldir. Yalnız güzel yapılan ibâdetleri kabûl eder. Allahü teâlâ, Peygamberlerine emrettiğini, müminlere de emretti ve buyurdu ki: Ey Peygamberlerim! Helâl yiyiniz ve sâlih, iyi işler yapınız! Müminlere de emir etti ki, ey iman edenler! Sizlere verdiğim rızklardan helâl olanları yiyiniz!".

Batı'da kadını kurtarma amacı ile ortaya atılan feminizm, kadını kurtarmayı bırakın, onu daha kötü duruma düşürdüğü gibi, toplum dengelerini de alt üst ederek sosyal barışı yıktı. Kadınlar sokağa dökülerek aileye savaş ilan edildiği için aile de yıkıldı. Çocuklar ailenin sıcak kucağından her türlü kötülüğün kol gezdiği sokağa bırakıldı.

Alış verişte, şüpheli şeylerden kaçınmalıdır. Harama yaklaşan zâten âsî, günahkâr olur. Şüphe ettiği şeyleri, Ehl-i sünnet kitaplarından öğrenmelidir. Câhil kimselerden, bozuk kitaplardan öğrenmeye çalışmamalıdır. Kalbine sıkıntı getiren şüpheliyi almamalıdır. Zâlimlerle, hîle, hıyânet edenlerle, yemîn ile satanlarla, dükkânında haram şey satanlarla alış veriş etmemelidir.

İki hafta üst üste feminist "islamcı" kadınların, feminizm adına "kadın haklarını savunma" bahanesiyle İslam büyüklerine ve İslamiyete saldırmalarından bahsedince, "Feminizm nedir, ne zaman başladı, maksadı ne idi?" gibi sorular sorulmaya başlandı. Bunun için bu hafta da, bu soruları cevaplamaya çalışacağım.

Alış verişte, iş ortaklığında iyi insanlar, dinini kayıran insanlar aramalıdır. Herkesle işbirliği etmemelidir. Doğru insan aramalıdır. Bir zaman vardır ki, bir tüccar, her istediği ile alış veriş edebilirdi. Çünkü, herkes, hakka, hukuka dikkat ediyor alış veriş ilmini biliyor ve bildiğine göre hareket ediyordu. Sonraları öyle zamanlar geldi ki, birkaç kişi ile muâmele edilemezdi. Daha sonraları ise, ancak birkaç kimse ile muâmele edilebilir oldu.

Dünya işleri, âhiret için çalışmağa mani olmamalıdır. Âhiret için ticaret yeri câmilerdir. Münâfıkûn sûresi, dokuzuncu âyet-i kerîmesinde meâlen, "Mallarınız ve çocuklarınız, Allahü teâlâyı hâtırlamanıza mani olmasın!" buyuruldu. Hz. Ömer buyurdu ki: "Ey tüccarlar! Önce âhiret rızkını kazanın! Sonra dünya rızkına çalışın!"

Herkes; binlerce insan çalışmayacak olursa, kendisinin bir gün bile yaşıyamıyacağını düşünmelidir. Meselâ, çiftçi, fırıncı, dokumacı, demirci, iplikçi ve daha nice san'atkârlar, hep onun için çalışıyor. O hepsine muhtaçtır. Herkes onun için çalışıp, ona hazırlayıp da, onun boş oturması, kimseye faydalı olmaması doğru olur mu?