Mehmet Oruç

İlmi, dini bilgileri dünyalık menfaatler için kullanmak, istismar etmek kötü huydur. Bu, insana büyük zarar verir. Hadîs-i şerifte, "Âlimler arasında kıymet bulmak için ve câhiller ile mücâdele için ve her yerde meşhûr olmak için din bilgisi öğrenen ilim adamı, Cennetin kokusunu bile duymayacaktır" buyuruldu. Bu hadîs-i şeriften anlaşılıyor ki, mal toplamak ve bir makam elde etmek ve hayvanî arzûlarına kavuşmak için ilim öğrenen ve ilmi ile amel etmeyen kimse, islâm âlimi değildir.

Geçmişte, İslâm devletleri, islâm orduları Müslümanları ve islâm dînini yok etmek için, islâm memleketlerine saldıran kâfirlere ve sapık inançlı bölücülere karşı cihâd ederek, Müslümanları ve islâm dînini korudular.

Emr-i ma'rûf ve nehy-i anil-münker yani, iyi, faydalı şeyleri emir etmek, zararlı şeylerden uzaklaştırmak dinimizin ömenli bir kuralıdır. Emr-i ma'rûf ve nehy-i anil-münker, cihâddır. Bu cihâd ikiye ayrılır: Birincisi, kâfirlere İslâmiyeti tanıtmak, onları küfür felâketinden kurtarmak demektir. İkincisi, Müslümanlara ilm-i hâllerini öğretmek, onların haram işlemelerine mâni olmaktır. Bunların her ikisi de, üç türlü yapılır.

Müslümana karşı tekebbür etmek, kibirlenmek caiz olmadığı gibi zimmî denilen gayr-ı müslim vatandaşlara ve yabancı tüccârlara, ecnebî iş adamlarına ve turistlere de, tekebbür etmemek lâzımdır. Böyle yapmak lazım olduğu "Allahü teâlâ, tevazu üzere olmağı bana emir eyledi. Hiçbiriniz, hiçbir kimseye tekebbür etmeyiniz!" hadîs-i şerifinden anlaşılmaktadır.

Tevazu sâhibi olabilmek için, dünyaya nerden geldiğini, nereye gideceğini bilmek lâzımdır. Hiç yok idi. Önce bir şey yapamıyan, hareket edemiyen bebek oldu. Şimdi de, her an hasta olmak, ölmek korkusundadır. Nihâyet ölecek, çürüyecek ve toprak olacaktır. Hayvanlara, böceklere gıda olacaktır.

Dün de bahsettiğim gibi dinlerarası diyalogta, Vatikan samimi değil. İkiyüzlülük ediyor. Bunu anlayan, uyanık Yahudiler başlangıçta taraftar görünmekle beraber bu beraberlikten daha sonra çekildiler. Diyalog, dinlerarası değil Hıristiyan-Müslüman diyaloğu haline geldi.

Çok kimse, kibirli olduğunun farkında değildir. Bunun için, kibrin alâmetlerini bilmek lâzımdır. İçeri girince, herkesin kendisi için ayağa kalkmalarını istemek iyi değildir. Ancak, kendisine hürmet edildiğini anlıyarak, onlara nasîhat vermek istiyen âlimin, kendisi için ayağa kalkıldığını arzû etmesi kibir olmaz. Kendi oturup, başkalarının kendine karşı ayakta durmalarını istemek, tekebbürdür.

Bazı kesimler, "İnsanların hangi dinden, hangi inançtan olurlarsa olsunlar, 'Diyalog'suz yaşamaları mümkün değildir. Bu insanın tabiatına aykırıdır. Neden 'Diyalog'un üzerine bu kadar gidiyorsun?" diyorlar.

Çok kimse, mal ile, evlâd ile, mevki ve makam ile tekebbür eder, kibirlenir. Bu, insana hiç yakışmaz. Çünkü bunlar, kendinde bulunan üstünlükler değildir. Gelip geçen, kendinde kalmıyan, insandan çabuk ayrılan şeylerdir. Bunlar ahlâksızlarda, kötü kimselerde de bulunur. Bunlar üstünlük olsalardı, bunlara kavuşmayanların ve kavuşup da ayrılanların, çok aşağı kimseler olmaları lâzım gelirdi.

Çok kimse, yaptığı ibadeti ile kibirlenir, kendini başkalarından üstün görür. Halbuki ibadetin çok olması kıymetli ibadet yaptığını göstermez. İbâdetin kıymetli olması şartlara bağlıdır.. Bunun için, kimse ibâdetine güvenmemelidir.

Tekebbür etmek, büyüklenmek haramdır. Tekebbür, Allahü teâlânın bir sıfatıdır. Kibriya sıfatı, ona mahsûstur. İnsan, nefsini ne kadar aşağılarsa, Allahü teâlâ indinde kıymeti o kadar yükselir. Kendine kıymet verenin, Allahü teâlâ katında kıymeti olmaz.

İlmi Allah rızası için öğrenip, Allahü telâlânın rızası olan yerlerde kullanmalıdır. İlim insanı kibre sürüklememelidir. "Allahü teâlânın ihsân ettiği ilmi, insanlara öğretmiyen kimseye, kıyâmet günü ateşten yular bağlanacaktır" hadîs-i şerîfi ilmi, ehlinden saklayan din adamlarının böyle olacağını bildirmektedir. Nisâ sûresinin, "Mallarınızı sefîhlere vermeyiniz!" meâlindeki beşinci âyet-i kerîmesi, alçaklara, münâfıklara ilim öğretmeyi men etmektedir.

İlim sâhibi, yani din bilgilerini öğrenen kimse, yâ sonsuz saadete kavuşur, yâhud nihâyetsiz felâkete düçar olur. Hadîs-i şerifte, "Cehennemde azâb çekenlerden bazıları, kötü kokular yayar.

İlim öğrenmek dinimizde çok önemlidir. Alimlerin dinimizde ayrı bir yeri vardır. İlim, iyi yönde kullanıldığında ne kadar faydalı ise, kötü yönde kullanıldığında da o kadar zararlıdır. "Âlimler, Peygamberlerin vârisleridir" hadîs-i şerîfindeki âlim, Resûlullahın "sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem" yolunda olan, Onun yoluna uyan din âlimi demektir.

Dün, Büyük âlim Hacı Bektaş-ı Veli'nin hayatından, inancından ve yaşayışından bahsetmiştim. Bugün de tasavvufta takip ettiği yoldan bahsetmek istiyorum... Bu yola, adına izafeten, "Bektaşilik" denildi. Bektaşi denilen tarikat mensupları, Hacı Bektaş-ı Veli'ye bağlı olarak Anadolu'nun dinî, iktisadî, askerî ve sosyal teşekkülü olan Ahilik teşkilatına büyük yardım ve hizmetlerde bulundular.

Kibirlenmek çok kötü bir huydur. Kibirleri sebebiyle, nice insanlar, kavimler helak olmuştur. Medîne vâlîsi olan Ebû Hüreyre hazretleri odun demeti taşıyordu. Muhammed bin Ziyâd bunu tanıyarak, yanındakilere, "yol verin, emîr geliyor" dedi.

Bugün Hacı Bektaş-ı Veli hazretlerinin vefat günü. Her sene büyük bir katılımla Hacıbektaş'ta bu vesile ile anma günü tertiplenir. Peki bu Hacı Bektaş-ı Veli kimdir nedir? Bugün bunun üzerinde durmak istiyorum. Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında yaşayan evliyânın büyüklerinden biridir. Küçük yaşta ilim öğrenmesi için, âilesi tarafından Ahmed Yesevî'nin halîfesi Şeyh Lokman-ı Perende'ye teslim edildi.

Yahûdî âlimlerinin büyüklerinden iken, Resûlullah ile "sallallahü aleyhi ve sellem" bir kerre konuşmakla, hak Peygamber olduğunu anlayarak imana gelen Abdullah bin Selâm "radıyallahü teâlâ anh", bir gün sırtında odun demeti taşıyordu. Bunu görenler, o kadar çok mâlın, paran var iken, niçin bu zahmeti çekiyorsun dediklerinde, "nefsimi kibirden kurtarmak için" dedi.

Şeytan, ateşten yaratıldığını söyleyerek, topraktan yaratılan Âdem aleyhisselama karşı kibirlendi. Halbuki, Cennette toprak vardır ve misk gibi kokacakdır. Cennette ateş yoktur. Ateş, Cehennemde azâb vâsıtasıdır. Ateş, harâb etmeğe, toprak, binâ yapmağa yarar. Mahlûklar toprak üstünde yaşamaktadır. Hazîneler, defîneler toprakta bulunur. Kâ'be topraktan yapılmıştır. Ateşin ışığı gecelere son verir, gündüzü getirir ise de, topraktan çiçekler, meyveler hâsıl olmaktadır. Kâinâtın, varlıkların en üstünü olan Muhammed aleyhisselâmın yeri topraktır.

Kibrin en kötüsü Allahü teâlâya karşı kibirli olmakdır. Nemrûd böyle idi. Tanrı olduğunu ilân etti. Allahü teâlânın nasîhat vermek için gönderdiği Peygamberi İbrahim aleyhisselâmı ateşe attı Fir'avn da böyle ahmaklardan biri idi. Mısır'da ülûhiyyetini i'lân etti. "Ben sizin güçlü tanrınızım" dedi. Allahü teâlâ, nasîhat vermek için, Mûsâ aleyhisselâmı gönderdi. Buna inanmadı. Allahü teâlâ, onu Süveyş denizinde boğdu.